Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Zootechnika (N2)
specjalność: Hodowla zwierząt gospodarskich
Sylabus przedmiotu Ekofizjologia zwierząt:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Zootechnika | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia niestacjonarne | Poziom | drugiego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | magister inżynier | ||
| Obszary studiów | nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, studiów inżynierskich | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Ekofizjologia zwierząt | ||
| Specjalność | Hodowla zwierząt amatorskich i laboratoryjnych | ||
| Jednostka prowadząca | Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Wiesław Skrzypczak <Wieslaw.Skrzypczak@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | |||
| ECTS (planowane) | 2,0 | ECTS (formy) | 2,0 |
| Forma zaliczenia | zaliczenie | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Znajomość podstaw fizjologii zwierząt. |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | Zapoznanie studentów z adaptacyjnymi zmianami czynności narzadów i układów organizmów do życia w różnych warunkach środowiska. Przedstawienie studentom wpływu czynników środowiska zewnętrznego na organizmy żywe. Przedstawienie studentom zależności między przebiegiem procesów życiowych organizmów a zmianami zachodzącymi w środowisku zewnetrznym. |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| T-A-1 | Możliwości adaptacyjne organizmu do życia w skrajnych warunkach środowiska. Skutki przekraczania granic przystosowania. Konsekwencje przekraczania granic przystosowania. Przykłady przekraczania granic przystosowania. | 2 |
| T-A-2 | Zwierzęta oddychające powietrzem, typy narządów oddechowych (skrzela, płuca, tchawki), rola skóry w oddychaniu. Zwierzęta nurkujące, ryby oddychające powietrzem, oddychanie zarodków i piskląt w jajach. Krzywe dysocjacji tlenu (wpływ temperatury, wpływ dwutlenku węgla i pH, wpływ fosforanów organicznych). Krzywa dysocjacji krwi płodowej. Wpływ wysokości n.p.m na krzywe dysocjacji tlenu. Transport dwutlenku węgla we krwi. | 2 |
| T-A-3 | Rola wody w organizmie zwierząt. Bilans wodny w różnych okresach życia i stanach fizjologicznych. Przystosowanie organizmu do magazynowania i oszczędzania wody. Temperatura otoczenia a gospodarka wodna organizmu. Mechanizm pragnienia. Typy narządów wydalniczych. Wodniczki tętniące. Protonefrydia i metanefrydia. Cewki Malpighiego. Nerki kręgowców. | 1 |
| T-A-4 | Monitoring stanu zdrowia zwierząt i środowiska. Świadome i kierunkowe działanie modyfikujące czynniki środowiskowe najintensywniej oddziałujące na organizm zwierząt w danym ekosystemie. Inżynieria środowiskowa. | 1 |
| T-A-5 | Zaliczenie ćwiczeń audytoryjnych w formie pisemnej | 1 |
| 7 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Zmiany przystosowawcze organizmu do życia w różnych warunkach środowiska. Środowiskowe modyfikacje czynności komórek (np. produkcji enzymów, przekazywania informacji genetycznej, reaktywności receptorów). | 1 |
| T-W-2 | Adaptacyjne różnice w procesie pobierania tlenu i uwalniania dwutlenku węgla. Zwierzęta oddychające w wodzie, wentylacja skrzeli, wymiana gazowa a przepływ wody, przepływ przeciwprądowy. Rodzaje barwników oddechowych (hemocyjanina, hemerytryna, chlorokruoryna, hemoglobina). Wielkość i kształt krwinek czerwonych. | 1 |
| T-W-3 | Krążenie występujące u kręgowców. Przestrzenie wodne organizmu a objętość krwi. Typy układów krążenia (smoczkouste, ryby, ryby dwudyszne, płazy, gady, ptaki i ssaki). Krążenie występujące u bezkręgowców. Wielkość serca kręgowców, częstotliwość skurczów serca i pojemność minutowa. | 2 |
| T-W-4 | Istota termoregulacji zwierząt stałocieplnych. Mechanizmy termoregulacyjne u zwierząt zmiennocieplnych. Fizjologiczne skutki zmiany temperatury.Przyczyny śmierci cieplnej. Tolerancja na chłód i zamarzanie, odporność na zimno. Ekstremalne wartości temperatury: granice przeżywalności. Zwierzęta wytrzymałe na zamarzanie. Różnice geograficzne a adaptacja sezonowa. Aklimatyzacja termiczna a szybkość metabolizmu. Mechanizmy termoregulacyjne u noworodków różnych gatunków zwierząt (typ tyroksynowy, pośredni i noradrenalinowy noworodka). Hibernacja i estywacja. | 1 |
| T-W-5 | Definicja trucizny, wchłanianie, metabolizm i wydalanie substancji toksycznych. Skutki działania wybranych substancji toksycznych (azotany i azotyny, związki siarki i fluoru, metale ciężkie, herbicydy, fungicydy, defolianty). Czynniki toksyczne pojawiające się w związku działalnością człowieka. Wpływ zanieczyszczeń i skażeń środowiska na organizm. Chemizacja rolnictwa a zdrowie i produkcyjność zwierząt. Działanie promieni nadfioletowych na organizm, ochronna rola powłoki ozonowej. | 1 |
| T-W-6 | Zaliczenie wykładów w formie pisemnej. | 1 |
| 7 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| A-A-1 | Udział studenta w ćwiczeniach audytoryjnych | 10 |
| A-A-2 | Samodzielne przygotowanie studentów do ćwiczeń audytoryjnych. | 10 |
| A-A-3 | Samodzielne opracowanie i przedstawienie wybranych zagadnień. | 5 |
| A-A-4 | Przygotowanie do zaliczenia ćwiczeń audytoryjnych. | 5 |
| 30 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | Udział studenta w wykładach. | 10 |
| A-W-2 | Samodzielne studiowanie tematyki wykładów. | 10 |
| A-W-3 | Przygotowannie do zaliczenia treści z wykładów. | 10 |
| 30 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne |
| M-2 | Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i rzutnika |
| M-3 | Praca w grupach |
| M-4 | Dyskusja dydaktyczna |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: Ocena aktywności studentów na zajęciach |
| S-2 | Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie ćwiczeń audytoryjnych |
| S-3 | Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie wykładów |
| S-4 | Ocena formująca: Ocena za przygotowanie prezentacji multimedialnej oraz omówienia wybranego tematu zajęć audytoryjnych |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ZO_2A_HZA-C10_W01 Student ma zaawansowaną wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych | ZO_2A_W04 | R2A_W03, R2A_W04 | — | C-1 | T-A-1, T-A-3, T-A-4, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
| ZO_2A_HZA-C10_W02 Student ma pogłębioną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizm | ZO_2A_W08 | R2A_W06 | — | C-1 | T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
| ZO_2A_HZA-C10_W03 Student ma pogłębioną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe | ZO_2A_W08 | R2A_W06 | — | C-1 | T-A-1, T-A-3, T-A-4, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2, M-3 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ZO_2A_HZA-C10_U01 Student analizuje i interpretuje różnice w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student umie omówić zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student rozumie wpływ czynników środowiska zewnętrznego na organizm. | ZO_2A_U07 | R2A_U01 | — | C-1 | T-A-1, T-A-3, T-A-4, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
| ZO_2A_HZA-C10_U02 Student wykazuję pogłębioną umiejętność rozumienia i analizy materiałów naukowych. Student potrafi twórczo wykorzystywać informację pochodzące z różnych źródeł. | ZO_2A_U01 | R2A_U01, R2A_U03, R2A_U04 | InzA2_U02, InzA2_U05, InzA2_U07 | C-1 | T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4 | M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-4 |
| ZO_2A_HZA-C10_U03 Student posiada umiejętność samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student potrafi formułować wnioski. | ZO_2A_U03 | R2A_U01, R2A_U02, R2A_U04 | InzA2_U01, InzA2_U02, InzA2_U05, InzA2_U06 | C-1 | T-A-1, T-A-3, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ZO_2A_HZA-C10_K01 Student pracuje samodzielnie i w zespole, potrafi przejąć role lidera | ZO_2A_K01 | R2A_K01, R2A_K02 | InzA2_K02 | C-1 | T-A-1, T-A-3, T-A-4, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-4 |
| ZO_2A_HZA-C10_K02 Student potrafi ocenic wpływ czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe | ZO_2A_K08 | R2A_K05, R2A_K06 | — | C-1 | T-A-1, T-A-3, T-A-4, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-3, S-4 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| ZO_2A_HZA-C10_W01 Student ma zaawansowaną wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych | 2,0 | Student nie ma wiedzy z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Student nie zna i nie opisuje zależności pomiędzy budową a funkcją organizmów żywych. |
| 3,0 | Student ma dostateczną wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Poprawinie opisuje wybrane zależności pomiędzy budową a funkcją organizmów żywych. | |
| 3,5 | Student ma dostateczną wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Dobrze zna i opisuje zależności pomiędzy budową a funkcją organizmów żywych. | |
| 4,0 | Student ma zaawansowaną wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Dobrze zna i opisuje zależności pomiędzy budową a funkcją organizmów żywych. | |
| 4,5 | Student ma zaawansowaną wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Bardzo dobrze zna i opisuje zależności pomiędzy budową a funkcją organizmów żywych. | |
| 5,0 | Student ma zaawansowaną wiedzę z zakresu budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Doskonale zna i opisuje zależności pomiędzy budową a funkcją organizmów żywych. | |
| ZO_2A_HZA-C10_W02 Student ma pogłębioną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizm | 2,0 | - nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje obojętność - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia bardzo dużo błędów merytorycznych |
| 3,0 | - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje średnie zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów | |
| 3,5 | - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy - wykazuje zrozumienie podstawowych zagadnień - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje średnie zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele błędów | |
| 4,0 | - w zakresie wiedzy opanował prawie cały materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował poprawnie cały zakresu materiału - w zakresie opanowania wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe prawie dokładnie - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia sporadycznie błędy | |
| 4,5 | - w zakresie wiedzy opanował cały materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie - w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów | |
| 5,0 | - w zakresie wiedzy wykracza poza materiał programowy - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą - w zakresie wyrażania wiedzy nie popełnia błędów | |
| ZO_2A_HZA-C10_W03 Student ma pogłębioną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe | 2,0 | Student nie posiada wiedzy o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe. Student nie potrafi wymienić omawianych podczas zajęć czynnikiów środowiska przyrodniczego i nie potrafi opisać ich wpływu na organizmy żywe |
| 3,0 | Student ma dostateczną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe. Potrafi tylko wymienić conajmniej połowe omawianych podczas zajęć czynnikiów środowiska przyrodniczego ale nie potrafi opisać ich wpływu na organizmy żywe | |
| 3,5 | Student ma dostateczną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe. Potrafi wymienić conajmniej połowe omawianych podczas zajęć czynników środowiska przyrodniczego i opisać ich wpływ na organizmy żywe | |
| 4,0 | Student ma pogłębioną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe. Potrafi dobrze wymienić większość omawianych podczas zajęć czynników środowiska przyrodniczego i opisać ich wpływ na organizmy żywe | |
| 4,5 | Student ma pogłębioną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe. Potrafi bardrze dobrze wymienić większość omawianych podczas zajęć czynników środowiska przyrodniczego i opisać ich wpływ na organizmy żywe | |
| 5,0 | Student ma pogłębioną wiedzę o wpływie czynników środowiska przyrodniczego na organizmy żywe. Potrafi bardzo dobrze wymienić wszystkie omawiane podczas zajęć czynniki środowiska przyrodniczego i opisać ich wpływ na organizmy żywe |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| ZO_2A_HZA-C10_U01 Student analizuje i interpretuje różnice w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student umie omówić zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student rozumie wpływ czynników środowiska zewnętrznego na organizm. | 2,0 | Student nie analizuje i nie interpretuje różnic w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student nie potrafi omawić zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student nie rozumie wpływu czynników środowiska zewnętrznego na organizm. |
| 3,0 | Student dostatecznie analizuje i interpretuje różnice w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student dostatecznie omawia zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student rozumie wpływ czynników środowiska zewnętrznego na organizm. | |
| 3,5 | Student poprawnie analizuje i interpretuje różnice w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student poprawnie omawia zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student rozumie wpływ czynników środowiska zewnętrznego na organizm. | |
| 4,0 | Student dobrze analizuje i interpretuje różnice w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student dobrze potrafi omówić zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student rozumie wpływ czynników środowiska zewnętrznego na organizm. | |
| 4,5 | Student bardzo dobrze analizuje i interpretuje różnice w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student bardzo dobrze potrafi omówić zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student rozumie wpływ czynników środowiska zewnętrznego na organizm. | |
| 5,0 | Student doskonale analizuje i interpretuje różnice w czynności określonych narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt. Student doskonale potrafi omówić zależności pomiędzy strukturą a funkcją pojedynczych organizmów. Student rozumie wpływ czynników środowiska zewnętrznego na organizm. | |
| ZO_2A_HZA-C10_U02 Student wykazuję pogłębioną umiejętność rozumienia i analizy materiałów naukowych. Student potrafi twórczo wykorzystywać informację pochodzące z różnych źródeł. | 2,0 | Student: nie potrafi poradzić sobie samodzielnie z trudnościami mogącymi pojawić się na każdym z etapów przygotowanie zleconej pracy, nie operuje wiedzą kontekstową. |
| 3,0 | Student: radzi sobie, z dużą pomocą nauczyciela, z wybranymi trudnościami związanymi z procesem przygotowania zleconej pracy. | |
| 3,5 | Student: potrafi poradzić sobie, z nieznaczną pomocą nauczyciela, z wybranymi trudnościami związanymi z procesem przygotowania zleconej pracy. | |
| 4,0 | Student: samodzielnie radzi sobie z podstawowymi trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy. | |
| 4,5 | Student: samodzielnie rozwiązuje postawione problemy i radzi sobie z trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy. | |
| 5,0 | Student: samodzielnie rozwiązuje postawione problemy i radzi sobie w pełni z trudnościami związanymi z procesem wykonania zleconej pracy; swobodnie porusza się w danej tematyce i prawidłowo wykorzystuje materiały źródłowe. | |
| ZO_2A_HZA-C10_U03 Student posiada umiejętność samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student potrafi formułować wnioski. | 2,0 | Student nie posiada umiejętności samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student nie potrafi trafnie formułować wniosków. |
| 3,0 | Student posiada dostateczne umiejętność samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student potrafi dostatecznie formułować wnioski. | |
| 3,5 | Student posiada poprawne umiejętność samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student potrafi poprawnie formułować wnioski. | |
| 4,0 | Student posiada dobre umiejętność samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student potrafi trafnie formułować wnioski. | |
| 4,5 | Student posiada bardzo dobre umiejętność samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student potrafi trafnie formułować wnioski. | |
| 5,0 | Student posiada doskonałe umiejętność samodzielnego opracowywania oraz analizy materiałów. Student potrafi trafnie formułować wnioski. |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| ZO_2A_HZA-C10_K01 Student pracuje samodzielnie i w zespole, potrafi przejąć role lidera | 2,0 | Student nie pracuje samodzielnie i w zespole, nie potrafi przejąć role lidera |
| 3,0 | Student dostatecznie pracuje samodzielnie i w zespole, nie potrafi przejąć roli lidera | |
| 3,5 | Student poprawnie pracuje samodzielnie i w zespole, nie potrafi przejąć roli lidera | |
| 4,0 | Student dobrze pracuje samodzielnie i w zespole, potrafi przejąć role lidera | |
| 4,5 | Student bardzo dobrze pracuje samodzielnie i w zespole, potrafi przejąć role lidera | |
| 5,0 | Student doskonale pracuje samodzielnie i w zespole, potrafi przejąć role lidera | |
| ZO_2A_HZA-C10_K02 Student potrafi ocenic wpływ czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe | 2,0 | Student nie potrafi ocenic wpływu czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe |
| 3,0 | Student potrafi dostatecznie ocenic wpływ wybranych czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe | |
| 3,5 | Student potrafi poprawnie ocenic wpływ wybranych czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe | |
| 4,0 | Student potrafi dobrze ocenic wpływ czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe | |
| 4,5 | Student potrafi bardzo dobrze ocenic wpływ czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe | |
| 5,0 | Student potrafi doskonale ocenic wpływ czynników środowiska zewnetrzenego na organizmy żywe |
Literatura podstawowa
- Knut Schmidt- Nielsen, Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1997, 4
- Stanisław Kozłowski, Granice przystosowania, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1986
Literatura dodatkowa
- Pat Willmer, Graham Stone, Ian Johnstone, Enivoronmental physiology of animals, John Wiley And Sons, 2009, 2
- Christopher D. Moyes, Patricia M. Schulte, Principles of animal physiology, Pearson/Benjamin Cummings, 2008