Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa - Technologia żywności i żywienie człowieka (N1)

Sylabus przedmiotu Chemia żywności:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów Technologia żywności i żywienie człowieka
Forma studiów studia niestacjonarne Poziom pierwszego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta inżynier
Obszary studiów charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK
Profil ogólnoakademicki
Moduł
Przedmiot Chemia żywności
Specjalność przedmiot wspólny
Jednostka prowadząca Centrum Bioimmobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych
Nauczyciel odpowiedzialny Artur Bartkowiak <Artur-Bartkowiak@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele Małgorzata Mizielińska <Malgorzata.Mizielinska@zut.edu.pl>, Magdalena Zdanowicz <magdalena.zdanowicz@zut.edu.pl>
ECTS (planowane) 3,0 ECTS (formy) 3,0
Forma zaliczenia egzamin Język polski
Blok obieralny Grupa obieralna

Formy dydaktyczne

Forma dydaktycznaKODSemestrGodzinyECTSWagaZaliczenie
wykładyW3 9 1,00,50egzamin
laboratoriaL3 18 2,00,50zaliczenie

Wymagania wstępne

KODWymaganie wstępne
W-1Wiedza podstawowa z zakresu chemii, biologii i fizyki.

Cele przedmiotu

KODCel modułu/przedmiotu
C-1Nabycie wiedzy, umiejętności i kompetencji z zakresu chemii żywności, czynników chemicznych i fizycznych wpływajacych na składniki żywności podczas ich przetwarzania.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KODTreść programowaGodziny
laboratoria
T-L-1Organizacja pracy w laboratorium, zasady utylizacji odpadów chemicznych oraz ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy. Zasady opracowywania wyników z przeprowadzonych doświadczeń i formułowania wniosków.2
T-L-2Bufory - porównywanie właściwości roztworów buforowych2
T-L-3Barwniki roślinne - określanie właściwości wybranych barwników naturalnych2
T-L-4Reakcje nieenzymatycznego brunatnienia żywności - wytwarzanie oraz właściwości karmeli spożywczych2
T-L-5Hydrokoloidy w żywności - określanie podstawowych właściwości,żelowanie, otrzymywanie i oznaczanie właściwości układów emulsyjnych i koloidalnych2
T-L-6Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności peroksydazy2
T-L-7Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności ureazy2
T-L-8Spulchniacze - rozkład chemiczny i termiczny2
T-L-9Kolokwium2
18
wykłady
T-W-1Wprowadzenie - podstawowe definicje, budowa i główne składniki żywności - ich znaczenie i najważniejsze przemiany chemiczne w żywności Woda i związki mineralne - własności fizyczne i chemiczne oraz funkcje wody, aktywność wody; makro- i mikroelementy wystepujące w żywności (bioelementy, niezbędne pierwiastki śladowe, równowaga kwasowo-zasadowa).1
T-W-2Sacharydy - podział, klasyfikacja, struktura, izomeria, własciwości chemiczne i funkcjonalne, metody oznaczania, najważniejsze reakcje chemiczne.2
T-W-3Lipidy - podział, nomenklatura najważniejszych kwasów tłuszczowych, budowa a właściwości fizyko- chemiczne, reakcje charakterystyczne, metody oznaczania ilościowego i jakościowego lipidów.2
T-W-4Białka - nomenklatura i podział, struktura, budowa chemiczna, własciwości, najważniejsze aminokwasy, bialka żywności i ich właściwości funkcjonalne, chemiczne przemiany białek, metody oznaczania ilościowe i jakościowe.2
T-W-5Niebiałkowe związki azotowe występujące w żywności - wolne aminokwasy, aminy i ich pochodne. Podstawowe reakcje chemiczne w żywności (reakcje Mailarda itp.).2
9

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KODForma aktywnościGodziny
laboratoria
A-L-1Uczestnictwo w zajęciach18
A-L-2Przygotowanie się do kolokwiów17
A-L-3Opracowanie sprawozdań z ćwiczeń15
50
wykłady
A-W-1Uczestnictwo w wykładach9
A-W-2Samodzielne studiowanie literatury przedmiotu6
A-W-3Przygotowanie do egzaminu z wykładów9
A-W-4Egzamin2
26

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KODMetoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1Wykład informacyjny
M-2Ćwiczenia laboratoryjne

Sposoby oceny

KODSposób oceny
S-1Ocena formująca: Kolokwium
S-2Ocena podsumowująca: egzamin testowy
S-3Ocena formująca: Nie podlega ocenie w formie stopnia
S-4Ocena formująca: Obserwacja aktywności podczas zajęć laboratoryjnych (sprawozdania z doświadczeń laboratoryjnych)

Zamierzone efekty uczenia się - wiedza

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TZZ_1A_C3_W01
Student zna i rozumie zagadnienia z zakresu nomenklatury związków chemicznych występujących w żywności, zna przemiany zachodzące w produktach żywnościowych w oparciu o przykłady reakcji chemicznych
TZZ_1A_W03C-1T-L-7, T-L-5, T-L-2, T-L-3, T-L-4, T-L-6, T-L-8, T-L-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-1, T-W-5M-1, M-2S-1, S-2

Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TZZ_1A_C3_U01
W wyniku przeprowadzonych zajęć student potrafi dobrać proste metody określania składu chemicznego żywności dla najważniejszych grup żywności oraz określić zależności pomiędzy składnikami żywności
TZZ_1A_U06, TZZ_1A_U03C-1T-L-5, T-L-2, T-L-3, T-L-4, T-L-6, T-L-8M-2S-1

Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty uczenia sięOdniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówOdniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształceniaOdniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżynieraCel przedmiotuTreści programoweMetody nauczaniaSposób oceny
TZZ_1A_C3_K01
W wyniku przeprowadzonych zajęć student nabędzie następujące postawy: chętny do współpracy w grupie zgodnie z przyjętymi zasadami, dbałość o formę realizowanych zadań, kreatywność w rozwiązywaniu zadań, zdeterminowany, zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji, zorientowanie na praktyczne rozwiązywanie zadań
TZZ_1A_K02, TZZ_1A_K03C-1T-L-7, T-L-5, T-L-2, T-L-3, T-L-4, T-L-6, T-L-8M-2S-4

Kryterium oceny - wiedza

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
TZZ_1A_C3_W01
Student zna i rozumie zagadnienia z zakresu nomenklatury związków chemicznych występujących w żywności, zna przemiany zachodzące w produktach żywnościowych w oparciu o przykłady reakcji chemicznych
2,0W: 0 - 50; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
3,0W: 51 - 60; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
3,5W: 61 - 70; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
4,0W: 71 - 80; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
4,5W: 81 - 90; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
5,0W: 91 - 100; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
TZZ_1A_C3_U01
W wyniku przeprowadzonych zajęć student potrafi dobrać proste metody określania składu chemicznego żywności dla najważniejszych grup żywności oraz określić zależności pomiędzy składnikami żywności
2,0
3,0Zaakceptowane przez prowadzącego sprawozdania z przebiegu ćwiczeń laboratoryjnych (wykonane przez zespół) oraz pozytywna ocena z dwóch kolokwiów w formie testu, niższa niż 3,25.
3,5
4,0
4,5
5,0

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt uczenia sięOcenaKryterium oceny
TZZ_1A_C3_K01
W wyniku przeprowadzonych zajęć student nabędzie następujące postawy: chętny do współpracy w grupie zgodnie z przyjętymi zasadami, dbałość o formę realizowanych zadań, kreatywność w rozwiązywaniu zadań, zdeterminowany, zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji, zorientowanie na praktyczne rozwiązywanie zadań
2,0
3,0Nie podlega ocenie w formie stopnia.
3,5
4,0
4,5
5,0

Literatura podstawowa

  1. Sikorski Zdzislaw E., Chemia żywności, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne WT, Warszawa, 2000, III
  2. Sikorskii Zdzisław E., Chemia żywności tom I - skłądniki żywności, Wydawnictwo Naukowo Techniczne WT, Warszawa, 2007, V
  3. Sikorski Zdzisław E., Chemia żywności tom II - Sacharydy, lipidy, białka, Wydawnictwo Naukowo Techniczne WT, Warszawa, 2007, V
  4. Sikorski Zdzisław E., Chemia żywności tom III - Odżywcze i zdrowotne włąściwości składników odżywczych, Wydawnictwo Naukowo Techniczne WT, Warszawa, 2007

Literatura dodatkowa

  1. Food Chemistry, Elsevier

Treści programowe - laboratoria

KODTreść programowaGodziny
T-L-1Organizacja pracy w laboratorium, zasady utylizacji odpadów chemicznych oraz ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy. Zasady opracowywania wyników z przeprowadzonych doświadczeń i formułowania wniosków.2
T-L-2Bufory - porównywanie właściwości roztworów buforowych2
T-L-3Barwniki roślinne - określanie właściwości wybranych barwników naturalnych2
T-L-4Reakcje nieenzymatycznego brunatnienia żywności - wytwarzanie oraz właściwości karmeli spożywczych2
T-L-5Hydrokoloidy w żywności - określanie podstawowych właściwości,żelowanie, otrzymywanie i oznaczanie właściwości układów emulsyjnych i koloidalnych2
T-L-6Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności peroksydazy2
T-L-7Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności ureazy2
T-L-8Spulchniacze - rozkład chemiczny i termiczny2
T-L-9Kolokwium2
18

Treści programowe - wykłady

KODTreść programowaGodziny
T-W-1Wprowadzenie - podstawowe definicje, budowa i główne składniki żywności - ich znaczenie i najważniejsze przemiany chemiczne w żywności Woda i związki mineralne - własności fizyczne i chemiczne oraz funkcje wody, aktywność wody; makro- i mikroelementy wystepujące w żywności (bioelementy, niezbędne pierwiastki śladowe, równowaga kwasowo-zasadowa).1
T-W-2Sacharydy - podział, klasyfikacja, struktura, izomeria, własciwości chemiczne i funkcjonalne, metody oznaczania, najważniejsze reakcje chemiczne.2
T-W-3Lipidy - podział, nomenklatura najważniejszych kwasów tłuszczowych, budowa a właściwości fizyko- chemiczne, reakcje charakterystyczne, metody oznaczania ilościowego i jakościowego lipidów.2
T-W-4Białka - nomenklatura i podział, struktura, budowa chemiczna, własciwości, najważniejsze aminokwasy, bialka żywności i ich właściwości funkcjonalne, chemiczne przemiany białek, metody oznaczania ilościowe i jakościowe.2
T-W-5Niebiałkowe związki azotowe występujące w żywności - wolne aminokwasy, aminy i ich pochodne. Podstawowe reakcje chemiczne w żywności (reakcje Mailarda itp.).2
9

Formy aktywności - laboratoria

KODForma aktywnościGodziny
A-L-1Uczestnictwo w zajęciach18
A-L-2Przygotowanie się do kolokwiów17
A-L-3Opracowanie sprawozdań z ćwiczeń15
50
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KODForma aktywnościGodziny
A-W-1Uczestnictwo w wykładach9
A-W-2Samodzielne studiowanie literatury przedmiotu6
A-W-3Przygotowanie do egzaminu z wykładów9
A-W-4Egzamin2
26
(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięTZZ_1A_C3_W01Student zna i rozumie zagadnienia z zakresu nomenklatury związków chemicznych występujących w żywności, zna przemiany zachodzące w produktach żywnościowych w oparciu o przykłady reakcji chemicznych
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTZZ_1A_W03Zna i rozumie w stopniu zaawansowanym zagadnienia dotyczące składników żywności, przemian i oddziaływań między nimi. Zna i rozumie główne przemiany biochemiczne.
Cel przedmiotuC-1Nabycie wiedzy, umiejętności i kompetencji z zakresu chemii żywności, czynników chemicznych i fizycznych wpływajacych na składniki żywności podczas ich przetwarzania.
Treści programoweT-L-7Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności ureazy
T-L-5Hydrokoloidy w żywności - określanie podstawowych właściwości,żelowanie, otrzymywanie i oznaczanie właściwości układów emulsyjnych i koloidalnych
T-L-2Bufory - porównywanie właściwości roztworów buforowych
T-L-3Barwniki roślinne - określanie właściwości wybranych barwników naturalnych
T-L-4Reakcje nieenzymatycznego brunatnienia żywności - wytwarzanie oraz właściwości karmeli spożywczych
T-L-6Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności peroksydazy
T-L-8Spulchniacze - rozkład chemiczny i termiczny
T-L-1Organizacja pracy w laboratorium, zasady utylizacji odpadów chemicznych oraz ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy. Zasady opracowywania wyników z przeprowadzonych doświadczeń i formułowania wniosków.
T-W-2Sacharydy - podział, klasyfikacja, struktura, izomeria, własciwości chemiczne i funkcjonalne, metody oznaczania, najważniejsze reakcje chemiczne.
T-W-3Lipidy - podział, nomenklatura najważniejszych kwasów tłuszczowych, budowa a właściwości fizyko- chemiczne, reakcje charakterystyczne, metody oznaczania ilościowego i jakościowego lipidów.
T-W-4Białka - nomenklatura i podział, struktura, budowa chemiczna, własciwości, najważniejsze aminokwasy, bialka żywności i ich właściwości funkcjonalne, chemiczne przemiany białek, metody oznaczania ilościowe i jakościowe.
T-W-1Wprowadzenie - podstawowe definicje, budowa i główne składniki żywności - ich znaczenie i najważniejsze przemiany chemiczne w żywności Woda i związki mineralne - własności fizyczne i chemiczne oraz funkcje wody, aktywność wody; makro- i mikroelementy wystepujące w żywności (bioelementy, niezbędne pierwiastki śladowe, równowaga kwasowo-zasadowa).
T-W-5Niebiałkowe związki azotowe występujące w żywności - wolne aminokwasy, aminy i ich pochodne. Podstawowe reakcje chemiczne w żywności (reakcje Mailarda itp.).
Metody nauczaniaM-1Wykład informacyjny
M-2Ćwiczenia laboratoryjne
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: Kolokwium
S-2Ocena podsumowująca: egzamin testowy
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0W: 0 - 50; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
3,0W: 51 - 60; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
3,5W: 61 - 70; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
4,0W: 71 - 80; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
4,5W: 81 - 90; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
5,0W: 91 - 100; gdzie W to wskaźnik oceny dla testów wyboru liczony według wzoru: W = [X*(P+Xmax)*50]/(P*Xmax), gdzie: X - ilość punktów uzyskanych przez studenta, P - ilość punktów możliwych do uzyskania w teście, Xmax - najwyższa ilość punktów uzyskana przez studenta w badanej grupie.
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięTZZ_1A_C3_U01W wyniku przeprowadzonych zajęć student potrafi dobrać proste metody określania składu chemicznego żywności dla najważniejszych grup żywności oraz określić zależności pomiędzy składnikami żywności
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTZZ_1A_U06Potrafi kontrolować zmiany zachodzące podczas przechowywania żywności. Potrafi wykryć zafałszowania żywności oraz obecność w niej organizmów pasożytniczych.
TZZ_1A_U03Potrafi wykonać eksperyment laboratoryjny, dobrać właściwe procedury i metody analityczne do identyfikacji związków chemicznych oraz oceny jakości i bezpieczeństwa żywności i przebiegu procesu technologicznego, potrafi określić wiarygodność analiz.
Cel przedmiotuC-1Nabycie wiedzy, umiejętności i kompetencji z zakresu chemii żywności, czynników chemicznych i fizycznych wpływajacych na składniki żywności podczas ich przetwarzania.
Treści programoweT-L-5Hydrokoloidy w żywności - określanie podstawowych właściwości,żelowanie, otrzymywanie i oznaczanie właściwości układów emulsyjnych i koloidalnych
T-L-2Bufory - porównywanie właściwości roztworów buforowych
T-L-3Barwniki roślinne - określanie właściwości wybranych barwników naturalnych
T-L-4Reakcje nieenzymatycznego brunatnienia żywności - wytwarzanie oraz właściwości karmeli spożywczych
T-L-6Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności peroksydazy
T-L-8Spulchniacze - rozkład chemiczny i termiczny
Metody nauczaniaM-2Ćwiczenia laboratoryjne
Sposób ocenyS-1Ocena formująca: Kolokwium
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0
3,0Zaakceptowane przez prowadzącego sprawozdania z przebiegu ćwiczeń laboratoryjnych (wykonane przez zespół) oraz pozytywna ocena z dwóch kolokwiów w formie testu, niższa niż 3,25.
3,5
4,0
4,5
5,0
PoleKODZnaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia sięTZZ_1A_C3_K01W wyniku przeprowadzonych zajęć student nabędzie następujące postawy: chętny do współpracy w grupie zgodnie z przyjętymi zasadami, dbałość o formę realizowanych zadań, kreatywność w rozwiązywaniu zadań, zdeterminowany, zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji, zorientowanie na praktyczne rozwiązywanie zadań
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiówTZZ_1A_K02Jest gotów do przestrzegania zasad etyki zawodowej.
TZZ_1A_K03Jest gotów do współdziałania i pracy w grupie.
Cel przedmiotuC-1Nabycie wiedzy, umiejętności i kompetencji z zakresu chemii żywności, czynników chemicznych i fizycznych wpływajacych na składniki żywności podczas ich przetwarzania.
Treści programoweT-L-7Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności ureazy
T-L-5Hydrokoloidy w żywności - określanie podstawowych właściwości,żelowanie, otrzymywanie i oznaczanie właściwości układów emulsyjnych i koloidalnych
T-L-2Bufory - porównywanie właściwości roztworów buforowych
T-L-3Barwniki roślinne - określanie właściwości wybranych barwników naturalnych
T-L-4Reakcje nieenzymatycznego brunatnienia żywności - wytwarzanie oraz właściwości karmeli spożywczych
T-L-6Enzymy w żywności - określanie właściwości i aktywności peroksydazy
T-L-8Spulchniacze - rozkład chemiczny i termiczny
Metody nauczaniaM-2Ćwiczenia laboratoryjne
Sposób ocenyS-4Ocena formująca: Obserwacja aktywności podczas zajęć laboratoryjnych (sprawozdania z doświadczeń laboratoryjnych)
Kryteria ocenyOcenaKryterium oceny
2,0
3,0Nie podlega ocenie w formie stopnia.
3,5
4,0
4,5
5,0