Wydział Ekonomiczny - Zarządzanie (N1)
specjalność: Logistyka w przedsiębiorstwie produkcyjnym
Sylabus przedmiotu Ekonomika pracy z elementami fizjologii:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Zarządzanie | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia niestacjonarne | Poziom | pierwszego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | licencjat | ||
| Obszary studiów | nauk społecznych | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Ekonomika pracy z elementami fizjologii | ||
| Specjalność | Bezpieczeństwo i higiena pracy | ||
| Jednostka prowadząca | Katedra Nieruchomości, Agrobiznesu i Ekonomii Środowiska | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Jerzy Bielec <Jerzy.Bielec@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | Milena Bera <Milena.Bera@zut.edu.pl>, Michał Kiełsznia <Michal.Kielsznia@zut.edu.pl>, Wiesława Krupińska <Wieslawa.Krupinska@zut.edu.pl>, Antoni Mickiewicz <Antoni.Mickiewicz@zut.edu.pl>, Bartosz Mickiewicz <Bartosz.Mickiewicz@zut.edu.pl>, Aneta Zaremba <Aneta.Zaremba@zut.edu.pl> | ||
| ECTS (planowane) | 3,0 | ECTS (formy) | 3,0 |
| Forma zaliczenia | egzamin | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Wybrane aspekty wiedzy z zakresu mikroekonomii i zarządzania. Pozytywne zaliczenie przedmiotu Ergonomia. |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | Pogłębienie wiedzy z zakresu ergonomii w obszarze ekonomiki pracy i fizjologii pracy. Opanowanie podstawowych terminów i kategorii pojęciowych. |
| C-2 | Rozumienie procesu pracy i poprawy organizacji pracy jako aspektu podnoszenia wydajności i nowoczesnego zarządzania. |
| C-3 | Posiadanie wiedzy nt. obowiązków pracodawcy wobec pracownika w zakresie właściwej organizacji pracy oraz wynikających z norm i przepisów. |
| C-4 | Umiejętność diagnozowania problemów na styku zarządzania zasobami ludzkimi i kreowania wydajności pracy oraz formułowania zaleceń co do poprawy sytuacji. |
| C-5 | Zrozumienie roli człowieka w różnych ujęciach kluczowych do właściwego funkcjonowania przedsiębiorstw i uzyskanie kompetencji do wdrażania poprawnych rozwiązań. |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| T-A-1 | Pojęcie i klasyfikacja zawodów. Podstawowe wyposażenie (uzbrojenie) stanowiska pracy dla wybranego zawodu. | 1 |
| T-A-2 | Obciążenie fizjologiczne pracą fizyczną i umysłową. | 2 |
| T-A-3 | Zasada Parety. Zasady gospodarowania czasem własnym kierownika. | 1 |
| T-A-4 | Rekrutacja personelu. Rekrutacja wewnętrzna, zewnętrzna. | 2 |
| T-A-5 | Fizjologiczne skutki pracy zmianowej. Metody zmniejszania uciążliwości pracy zmianowej. | 1 |
| T-A-6 | Selekcja personelu. Etapy selekcji. Typowe metody doboru kadr. Assesment Center Method (metody ośrodków oceny). Metody psychometryczne w doborze kandydatów na stanowisko robocze. | 1 |
| T-A-7 | Fizjologiczne przejawy reakcji stresowej i skutki zdrowotne. Zjawisko wypalenia zawodowego oraz konsekwencje stresu na poziomie organizacyjnym. | 1 |
| 9 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Zarys wiedzy o pracy ludzkiej. Prakseologia. Zakres ekonomiki i organizacji pracy. Praca jako jeden z czynników produkcji wg A. Smitha. | 2 |
| T-W-2 | Aspekty prawne, definicje: pracy, pracodawcy i pracownika. | 1 |
| T-W-3 | Czas pracy. Kategorie czasu pracy. Godziny nadliczbowe oraz praca zmianowa. Systemy organizacji czasu pracy. | 1 |
| T-W-4 | Fizjologia wysiłku fizycznego. | 3 |
| T-W-5 | Wykorzystanie czasu pracy: planowanie wielkości zatrudnienia. Czas opłacony i czas przepracowany w ujęciu branżowym. | 2 |
| T-W-6 | Systemowe podejście do organizacji pracy w przedsiębiorstwie. Przykład zastosowania metody prognostycznej (G. Nadlera) do usprawniania wybranego stanowiska pracy. | 2 |
| T-W-7 | Modele polityki personalnej: model sita i model kapitału ludzkiego. | 1 |
| T-W-8 | Wybrane modele struktur organizacyjnych przedsiębiorstw (liniowa, funkcjonalna, liniowo-sztabowa, macierzowa, dywizjonalna, organiczna i hybrydowa). Struktura organizacyjna a specyfika pracy na danym stanowisku pracy. | 1 |
| T-W-9 | Typy produkcji a charakter i stopień specjalizacji stanowisk pracy. | 1 |
| T-W-10 | Koszty pracy sensu stricto i sensu largo. Klasyfikacja kosztów w układzie rodzajowym a koszty pracy. | 1 |
| T-W-11 | Wynagrodzenie minimalne i wynagrodzenie przeciętne w ujęciu branżowym. Relacja między płacą netto a brutto. Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne i innych obciążeń płacy. | 2 |
| T-W-12 | Specyfika wybranych form zatrudnienia (m.in. umową o pracę, kontraktem menedżerskim, umową zleceniem, umową o dzieło). | 1 |
| 18 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| A-A-1 | Uczestnictwo w zajęciach. | 9 |
| A-A-2 | Przygotowanie do ćwiczeń. | 10 |
| A-A-3 | Przygotowanie do zaliczenia. | 11 |
| 30 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | Uczestnictwo w zajęciach. | 18 |
| A-W-2 | Lektura materiałów, lektura literatury przedmiotu, pogłębianie wiedzy z wykładów. | 20 |
| A-W-3 | Przygotowanie do egzaminu. | 22 |
| 60 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Metody podające (opowiadanie, opis, anegdota, wyjaśnianie). |
| M-2 | Metody problemowe (wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, metoda przypadków, dyskusja dydaktyczna). |
| M-3 | Metody eksponujące ( film, ekspozycja). |
| M-4 | Metody praktyczne (pokaz, ćwiczenia przedmiotowe). |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: Ocena aktywności studentów w trakcie zajęć, umiejętność odpowiedzi na stawiane pytania problemowe. |
| S-2 | Ocena podsumowująca: Realizacja zadań składających się na zaliczenie części ćwiczeniowej przedmiotu. |
| S-3 | Ocena podsumowująca: Egzamin pisemny z zakresu wiedzy przekazywanej na wykładach i ćwiczeniach. |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ZN1_1A_D2/2_W01 Zna rolę człowieka w miejscu pracy, potrafi właściwie i zgodnie z wiedzą o fizjologii umiejscowić człowieka w procesie pracy. | ZN1_1A_W06 | S1A_W05 | C-1, C-2, C-3 | T-A-1, T-A-2, T-A-4, T-A-5, T-A-7, T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-W-9 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-3 |
| ZN1_1A_D2/2_W02 Wiedza w zakresie pracy ludzkiej jako elementu tworzenia przedsiębiorczości, w tym wiedza z zakresu wynagradzania oraz kształtowania relacji pracownik-pracodawca. | ZN1_1A_W15 | S1A_W11 | C-3 | T-A-1, T-A-4, T-A-6, T-W-2, T-W-3, T-W-5, T-W-7, T-W-8, T-W-10, T-W-11, T-W-12 | M-1, M-2, M-3, M-4 | S-1, S-2, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ZN1_1A_D2/2_U01 Zarządzanie zasobem ludzkim uwzględniające wpływ pracy na fizjologię człowieka oraz fizjologiczne ograniczenia kształtowania procesu pracy. | ZN1_1A_U03, ZN1_1A_U06 | S1A_U02, S1A_U06, S1A_U07, S1A_U08 | C-2, C-3, C-4, C-5 | T-A-2, T-A-3, T-A-5, T-A-7, T-W-3, T-W-4, T-W-8 | M-2, M-4 | S-1, S-2, S-3 |
| ZN1_1A_D2/2_U02 Posiada umiejętność zastosowania norm dotyczących kształtowania materialnego środowiska pracy. | ZN1_1A_U16 | S1A_U05 | C-2, C-3, C-4, C-5 | T-A-4, T-A-6, T-W-2, T-W-3, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-9, T-W-10, T-W-11, T-W-12 | M-1, M-4 | S-1, S-2, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ZN1_1A_D2/2_K01 Posiada kompetencje w zakresie humanizacji procesu pracy, potrafi dostosować warunki pracy do fizjologicznych ograniczeń człowieka. | ZN1_1A_K08 | S1A_K04 | C-2, C-3, C-4, C-5 | T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6, T-A-7, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-7 | M-1, M-2 | S-1, S-2, S-3 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| ZN1_1A_D2/2_W01 Zna rolę człowieka w miejscu pracy, potrafi właściwie i zgodnie z wiedzą o fizjologii umiejscowić człowieka w procesie pracy. | 2,0 | Student nie jest w stanie: - zdefiniować podstawowych pojęć z zakresu przedmiotu, - wskazać, co jest literaturą tematu oraz jaki jest cel, przedmiot i najważniejsze zagadnienia w ramach realizowanego programu, - sformułować krótkiej (nawet niepełnej), ale poprawnej wypowiedzi dla większości poruszanych na zajęciach obszarów tematycznych. Student otrzymuje ocenę niedostateczną, jeśli nie wykazuje zainteresowania treściami programowymi lub uchyla się od aktywności a jego absencja nie daje gwarancji nadrobienia zaległości w materialne. |
| 3,0 | Student, na ocenę dostateczną: - w zakresie wiedzy opanował i przyswoił podstawowy materiał programowy, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował podstawowy zakres materiału, - w zakresie stosunku do wiedzy średnio zainteresowany (częściowo obojętny), - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele drobnych błędów w treści i języku (jakość wypowiedzi w przeważającej mierze błędna). | |
| 3,5 | Student, na ocenę dostateczną plus: - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował podstawowy zakres materiału, - w zakresie stosunku do przekazywanej wiedzy pozostaje średnio zainteresowany, - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia drobne błędy w treści i języku (jakość wypowiedzi częściowo błędna). | |
| 4,0 | Student, na ocenę dobrą: - w zakresie wiedzy opanował prawie cały materiał programowy i wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe prawie dokładnie, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował nieomal poprawnie całość zakresu materiału, - w zakresie stosunku do wiedzy przejawia zainteresowanie, - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia nieznaczne uchybienia (wypowiedzi cechują nieznaczne błędy). | |
| 4,5 | Student, na ocenę dobrą plus: - w zakresie wiedzy opanował materiał programowy, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe, właściwie tłumaczy ich znaczenie - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje zainteresowanie, - wypowiada się bez trudności operując poprawnie słownictwem merytorycznym. | |
| 5,0 | Student, na ocenę bardzo dobrą: - w zakresie wiedzy wykracza poza materiał programowy, - wykazuje zrozumienie wiedzy bez zastrzeżeń do toku rozumowania, - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą, potrafi zaproponować kontekst, w którym wiedza znajduje lub może znaleźć zastosowanie praktyczne, - wypowiada się bezbłędnym językiem, prawidłowo merytorycznie. | |
| ZN1_1A_D2/2_W02 Wiedza w zakresie pracy ludzkiej jako elementu tworzenia przedsiębiorczości, w tym wiedza z zakresu wynagradzania oraz kształtowania relacji pracownik-pracodawca. | 2,0 | Student nie jest w stanie: - zdefiniować podstawowych pojęć z zakresu przedmiotu, - wskazać, co jest literaturą tematu oraz jaki jest cel, przedmiot i najważniejsze zagadnienia w ramach realizowanego programu, - sformułować krótkiej (nawet niepełnej), ale poprawnej wypowiedzi dla większości poruszanych na zajęciach obszarów tematycznych. Student otrzymuje ocenę niedostateczną, jeśli nie wykazuje zainteresowania treściami programowymi lub uchyla się od aktywności a jego absencja nie daje gwarancji nadrobienia zaległości w materialne. |
| 3,0 | Student, na ocenę dostateczną: - w zakresie wiedzy opanował i przyswoił podstawowy materiał programowy, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował podstawowy zakres materiału, - w zakresie stosunku do wiedzy średnio zainteresowany (częściowo obojętny), - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia wiele drobnych błędów w treści i języku (jakość wypowiedzi w przeważającej mierze błędna). | |
| 3,5 | Student, na ocenę dostateczną plus: - w zakresie wiedzy opanował podstawowy materiał programowy, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował podstawowy zakres materiału, - w zakresie stosunku do przekazywanej wiedzy pozostaje średnio zainteresowany, - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia drobne błędy w treści i języku (jakość wypowiedzi częściowo błędna). | |
| 4,0 | Student, na ocenę dobrą: - w zakresie wiedzy opanował prawie cały materiał programowy i wiedzy przyswoił zasadnicze treści programowe prawie dokładnie, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował nieomal poprawnie całość zakresu materiału, - w zakresie stosunku do wiedzy przejawia zainteresowanie, - w zakresie wyrażania wiedzy popełnia nieznaczne uchybienia (wypowiedzi cechują nieznaczne błędy). | |
| 4,5 | Student, na ocenę dobrą plus: - w zakresie wiedzy opanował materiał programowy, - w zakresie rozumienia wiedzy opanował wszystkie treści programowe, właściwie tłumaczy ich znaczenie - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje zainteresowanie, - wypowiada się bez trudności operując poprawnie słownictwem merytorycznym. | |
| 5,0 | Student, na ocenę bardzo dobrą: - w zakresie wiedzy wykracza poza materiał programowy, - wykazuje zrozumienie wiedzy bez zastrzeżeń do toku rozumowania, - w zakresie stosunku do wiedzy wykazuje duże zainteresowanie i ciekawość poznawczą, potrafi zaproponować kontekst, w którym wiedza znajduje lub może znaleźć zastosowanie praktyczne, - wypowiada się bezbłędnym językiem, prawidłowo merytorycznie. |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| ZN1_1A_D2/2_U01 Zarządzanie zasobem ludzkim uwzględniające wpływ pracy na fizjologię człowieka oraz fizjologiczne ograniczenia kształtowania procesu pracy. | 2,0 | Nie potrafi zidentyfikować i poradzić sobie samodzielnie z trudnościami mogącymi się pojawić w sytuacji stosowania zdobytej wiedzy. Nie potrafi zastosować praktycznie zdobytej wiedzy, ma podstawowe problemy z interpretacją i wnioskowaniem. |
| 3,0 | W zakresie prac zespołowych student: nie umie zaplanować i wykonać pracy poprawnie i w terminie, nie zgłasza potrzeby pomocy na konsultacjach lub mimo tej pomocy nie osiąga minimalnych standardów wykonania. | |
| 3,5 | W zakresie prac zespołowych student: umie sprecyzować cele własnej pracy i rozdysponowuje lub pomaga w rozdysponowywaniu zadań wśród członków zespołu, potrafi wykorzystywać informacje kontekstowe do realizacji zadań zespołowych. Uzyskuje na ogół poprawny efekt. | |
| 4,0 | W zakresie prac zespołowych student: umie sprecyzować cele własnej pracy i rozdysponowuje lub pomaga w rozdysponowywaniu zadań wśród członków zespołu, potrafi wykorzystywać informacje kontekstowe do realizacji zadań zespołowych. | |
| 4,5 | W zakresie pracy zespołowej student: umie samodzielnie zaplanować, sprecyzować cele i czynnie uczestniczyć w rozdysponowywaniu zadań i ich realizacji na każdym z etapów pracy. | |
| 5,0 | W zakresie pracy zespołowej student: umie samodzielnie zaplanować, sprecyzować cele i rozdysponować zadania wg umiejętności oraz zapanować sytuacją projektu poprzez właściwe zmotywowanie do działania. Wykazuje się terminowością i bezbłędnym sposobem prezentacji wyników. | |
| ZN1_1A_D2/2_U02 Posiada umiejętność zastosowania norm dotyczących kształtowania materialnego środowiska pracy. | 2,0 | Nie potrafi zidentyfikować i poradzić sobie samodzielnie z trudnościami mogącymi się pojawić w sytuacji stosowania zdobytej wiedzy. Nie potrafi zastosować praktycznie zdobytej wiedzy, ma podstawowe problemy z interpretacją i wnioskowaniem. |
| 3,0 | Student, na ocenę dostateczną potrafi zidentyfikować i poradzić sobie (z wydatną pomocą nauczyciela lub przy wsparciu osób trzecich) z wybranymi trudnościami związanymi ze stosowaniem zdobytej wiedzy. Posiada bardzo ograniczone zdolności do praktycznego zastosowania wiedzy i popełnia błędy w zadaniach innych niż podstawowe. | |
| 3,5 | Student, na ocenę dostateczną plus potrafi zidentyfikować i poradzić sobie, pod warunkiem uzyskania dodatkowego wsparcia, z trudnościami związanymi ze stosowaniem zdobytej wiedzy. Posiada ograniczone zdolności do praktycznego zastosowania wiedzy i popełnia błędy w zadaniach w trudniejszych zadaniach. | |
| 4,0 | Student, na ocenę dobrą potrafi identyfikować i samodzielnie radzić sobie z podstawowymi trudnościami w sytuacji stosowania zdobytej wiedzy. Bez błędów stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania prostych i średnio trudnych zadań, popełnia błędy w interpretacji i wnioskowaniu w trudniejszych kontekstach. | |
| 4,5 | Student, na ocenę dobrą plus potrafi samodzielnie zidentyfikować i radzić sobie z podstawowymi trudnościami w sytuacji stosowania zdobytej wiedzy. Umiejętnie interpretuje i wnioskuje w większości kontekstów i zadań przed nim stawianych, rozumie sens popełnianych błędów i posiada umiejętność doskonalenia. | |
| 5,0 | Student, na ocenę bardzo dobrą samodzielnie identyfikuje i rozwiązuje trudności związane z procesem z stosowaniem wiedzy w praktyce. Bezbłędnie interpretuje i wnioskuje, niezależnie od poziomu trudności stawianych zagadnień w zakresie przedmiotu. Rozszerza swoje umiejętności poprzez łączenie posiadanej dotąd wiedzy i umiejętności oraz poszukiwanie optymalnych rozwiązań. |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| ZN1_1A_D2/2_K01 Posiada kompetencje w zakresie humanizacji procesu pracy, potrafi dostosować warunki pracy do fizjologicznych ograniczeń człowieka. | 2,0 | Student nie ma podstawowej wiedzy z zakresu przedmiotu, co uniemożliwia mu wykazanie się kompetencjami. Prezentuje błędne poglądy i opinie, nawet w sytuacji podpowiedzi nie potrafi zaprezentować kompetencji w poprawnym wnioskowaniu i umiejętności interpretacyjnych. Ujawnia brak zaangażowania i brak chęci wykonania pracy w sposób należyty. |
| 3,0 | Student, na ocenę dostateczną wykazuje się umiejętnościami, zaangażowaniem i wykonaniem obowiązków na poziomie podstawowym, z licznymi błędami niedyskwalifikującymi całkowicie pracy. | |
| 3,5 | Student, na ocenę dostateczną plus wykazuje się umiejętnościami, zaangażowaniem i wykonaniem obowiązków na poziomie podstawowym, potrafi zaplanować wykonanie pracy i ujawnia zdolność do wykonania zasadniczego zakresu planu. Popełnia błędy, ale kluczowe obszary realizuje na ogół poprawnie. | |
| 4,0 | Student, na ocenę dobrą prezentuje opinie i poglądy świadczące o rozumieniu znaczenia tematyki i uzyskaniu podstawowych zdolności do przyszłego praktycznego posługiwania się zdobytą wiedzą i umiejętnościami. | |
| 4,5 | Student, na ocenę dobrą plus prezentuje opinie i poglądy świadczące o rozumieniu znaczenia kluczowej tematyki przedmiotu i możliwości oraz zdolności do przyszłego praktycznego posługiwania się zdobytą wiedzą i umiejętnościami. | |
| 5,0 | Student, na ocenę bardzo dobrą prezentuje opinie i poglądy świadczące o rozumieniu znaczenia tematyki przedmiotu i możliwości oraz zdolności do przyszłego praktycznego posługiwania się zdobytą wiedzą i umiejętnościami. |
Literatura podstawowa
- red. Jasiński Z., Ekonomika i organizacja pracy : praca zbiorowa., wydaw. AE, Wrocław, 1997
- Michon F., Ekonomika pracy : zarys problematyki i metod, Państ. Wydaw. Naukowe, Warszawa ; Kraków, 1991
- red. Sajkiewicz A., Ekonomika pracy : praca zbiorowa, Państ. Wydaw. Ekonomiczne, Warszawa, 1977
Literatura dodatkowa
- Sajkiewicz A., Zasoby ludzkie w firmie : organizacja, kierowanie, ekonomika, Poltex, Warszawa, 2000
- Zużewicz K., Kwarecki K., Praca zmianowa : skutki i profilaktyka : poradnik pracownika zmianowego, CIOP, Warszawa, 2000