Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biologia (S2)
specjalność: Biologia roślin
Sylabus przedmiotu Endokrynologia:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Biologia | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | drugiego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | magister | ||
| Obszary studiów | nauk przyrodniczych | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Endokrynologia | ||
| Specjalność | Biologia molekularna i podstawy analityki | ||
| Jednostka prowadząca | Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Małgorzata Ożgo <Malgorzata.Ozgo@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | |||
| ECTS (planowane) | 3,0 | ECTS (formy) | 3,0 |
| Forma zaliczenia | zaliczenie | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Podstawowa wiedza z zakresu fizjologii zwierząt. |
| W-2 | Podstawowa wiedza z biologii komórki. |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | Celem przedmiotu jest poznanie mechanizmów działania hormonów i ich roli w organizmie. |
| C-2 | Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów ze skutkami fizjologicznych niedoborów i nadmiaru hormonów oraz metod oznaczania stężeń hormonów białkowych i steroidowych w płynach ustrojowych. |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| T-A-1 | Gruczoły dokrewne człowieka i ich hormony. Układ hormonalny jako system utrzymania homeostazy w organizmie wielokomórkowym. Biosynteza i uwalnianie hormonów. Powiązania i zależności układu wewnętrznego wydzielania z układem nerwowym i immunologicznym. Neuroimmunoendokryonologia – cytokiny i ich wpływ na układ dokrewny | 4 |
| T-A-2 | Ogólna charakterystyka i mechanizm działania hormonów. Kryteria klasyfikacji hormonów. Hormony polipeptydowe i białkowe, pochodne aminokwasów, steroidowe, pochodne kwasów tłuszczowych. Endokrynne, parakrynne i autokrynne działanie hormonów. Klasyfikacja i lokalizacja w komórce receptorów hormonalnych, specyficzność ligandów. Działanie hormonów na komórki docelowe. Hormony a układ cyklicznego AMP i GMP. Czynniki wzrostowe i ich działanie hormonalne.Genomowe i pozagenomowe działanie hormonów drobnocząsteczkowych. | 4 |
| T-A-3 | Fizjologia i patofizjologia podwzgórza, przysadki gruczołowej i nerwowej Struktura i hormony przysadki gruczołowej i nerwowej. Patogeneza karłowatości przysadkowej i akromegalii. Krótko- i długoterminowa hormonalna kontrola pobierania pokarmu. Hormonalne (i genetyczne) aspekty jadłowstrętu i otyłości, hormony tkanki tłuszczowej. Hiper-i hipoprolaktynemia . | 4 |
| T-A-4 | Czynność gruczołu tarczowego i przemiana jej hormonów, metabolizm jodu w organizmie Sprzężenie zwrotne podwzgórze-przysadka-tarczyca. Wrodzona i nabyta, pierwotna i wtórna niedoczynność tarczycy. Funkcje przytarczyc. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Osteoporoza u kobiet i mężczyzn – podobieństwa i różnice. | 4 |
| T-A-5 | Endokrynna czynność trzustki Działanie biologiczne hormonów trzustki Definicja, klasyfikacja, etiologia i objawy cukrzycy. Podstawowe różnice między cukrzycą insulinozależną i insulinoniezależną. | 2 |
| T-A-6 | Endokrynna czynność nadnerczy Hormony nadnerczy a adaptacja fizjologiczna. Endokrynologia stresu. Wpływ hormonów katecholowych na układ krążenia i narządy wewnętrzne | 2 |
| T-A-7 | Hormony tkankowe i ich znaczenie biologiczne Działanie biologiczne prostaglandyn. Tkankowy układ renina-angiotensyna-aldosteron i znaczenie biologiczne. Rola leptyny i greliny w kontroli masy ciała i przyjmowaniu pokarmów. Endokrynna rola serca | 4 |
| T-A-8 | Rola szyszynki u człowieka. Fizjologiczna rola melatoniny i jej wpływ na wybrane hormony części gruczołowej przysadki. | 2 |
| T-A-9 | Dyskusja panelowa nt. „Zastosowanie metod biotechnologicznych w biosyntezie i produkcji hormonów – stan obecny i perspektywy”. | 2 |
| T-A-10 | Zaliczenie ćwiczeń w formie pisemnej | 2 |
| 30 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Przedmiot badań i miejsce endokrynologii w naukach biologicznych. Ogólna rola i charakterystyka hormonów. Komórki, tkanki i gruczoły wydzielające hormony. Stopnie i systemy kontroli hormonalnej. | 2 |
| T-W-2 | Kryteria klasyfikacji hormonów. Komórki i tkanki docelowe dla hormonów. Mechanizm działania hormonów na komórki docelowe. Autokrynne, parakrynne i endokrynne działanie hormonów. Białka receptorowe i klasyfikacja receptorów. Ligand, agonista i antagonista receptora. Przepuszczalność błon cytoplazmatycznych dla hormonów. Swoistość i powinowactwo receptorów. | 2 |
| T-W-3 | Powiązania czynnościowe między układami: hormonalnym, nerwowym i immunologicznym. Nerwowe, hormonalne i metaboliczne mechanizmy kontroli biosyntezy i uwalniania hormonów. Struktura i czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego. Sprzężenia zwrotne ujemne i dodatnie, przykłady. Synteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna wazopresyny o oksytocyny. Liberyny i statyny podwzgórza. Biosynteza, magazynowanie, regulacja wydzielania, transport, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola biologiczna hormonów przysadki gruczołowej (hormonu wzrostu, prolaktyny, tyreotropiny, kortykotropiny i gonadotropin). | 2 |
| T-W-4 | Budowa i rozwój gruczołu tarczowego. Biosynteza, regulacja wydzielania, transport tkanki docelowe mechanizm działania mteabolozm i rola fizjologiczna tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i trijodotyroniny odwrotnej (rT3). Hormonalna regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu- biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola parathormonu, kalcytoniny i kalcytriolu. | 2 |
| T-W-5 | Zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicza czynność trzustki. Wyspy Langerhansa, ich komórki i hormony. Parakrynny system kontroli wydzielania komórek wysp trzustkowych. Biosynteza, regulacja wydzielania, tkanki docelowe, mechanizm działania i rola fizjologiczna i biochemiczna insuliny oraz glukagonu. Efekty fizjologiczne somatostatyny i polipeptydu trzustkowego. | 2 |
| T-W-6 | Budowa gruczołu nadnerczowego. Synteza i regulacja wydzielania, receptory, mechanizm działania, efekty fizjologiczne i biochemiczne działania katecholamin: adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Struktura i funkcja kory nadnerczy, hormony warstwy kłębkowatej, pasmowatej i siateczkowatej. | 2 |
| T-W-7 | Hormony innych narządów, tkanek i komórek i ich znaczenie biologiczne. Układ reninowo-angiotensynowy, erytropoetyna, prostaglandyny, hormony przewodu pokarmowego, endokrynna czynność serca, leptyna i grelina. | 2 |
| T-W-8 | Zaliczenie wykładów w formie pisemnej | 1 |
| 15 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| A-A-1 | Udział studenta w ćwiczeniach audytoryjnych | 30 |
| A-A-2 | Przygotowanie do zaliczenia | 10 |
| A-A-3 | Samodzielne przygotowanie prezentacji multimedialnej na wybrany temat i omówienie podczas zajęć | 10 |
| A-A-4 | Studiowanie literatury przedmiotu | 10 |
| 60 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | Udział studenta w wykładach | 15 |
| A-W-2 | Samodzielne studiowanie tematyki wykładów | 8 |
| A-W-3 | Przygotowanie do zaliczenia | 7 |
| 30 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne. |
| M-2 | Prezentacje multimedialne z wykorzystaniem komputera i projektora. |
| M-3 | Dyskusja dydaktyczna. |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach. |
| S-2 | Ocena formująca: Ocena przygotowania prezentacji multimedialnej oraz omówienia wybranego tematu zajęc audytoryjnych. |
| S-3 | Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych. |
| S-4 | Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów. |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B8_W01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien być w stanie zdefiniować pojęcie hormonu, wymienić i scharakteryzować głowne rodzaje hormonów. | BL_2A_W16 | P2A_W03, P2A_W05 | C-1 | T-W-2, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6, T-A-7, T-A-8, T-A-10 | M-1, M-2, M-3 | S-3, S-4 |
| BL_2A_BLM-S-B8_W02 Student powinien opisać biosyntezę i uwalnianie hormonów oraz objaśniać działanie hormonów na komórki docelowe. | BL_2A_W17 | P2A_W02, P2A_W04, P2A_W05 | C-1 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6, T-A-7, T-A-8, T-A-9, T-A-10 | M-1, M-2, M-3 | S-3, S-4 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B8_U01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien umieć interpretować różnice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz analizować konsekwencje niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu. | BL_2A_U11 | P2A_U01, P2A_U02, P2A_U03, P2A_U04, P2A_U06 | C-1, C-2 | T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6, T-A-7, T-A-8, T-A-9, T-A-10 | M-1, M-2, M-3 | S-3, S-4 |
| BL_2A_BLM-S-B8_U02 Student potrafi posługiwać się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich ich badania i wykorzystywać tę wiedzę w naukach biologicznych. | BL_2A_U11 | P2A_U01, P2A_U02, P2A_U03, P2A_U04, P2A_U06 | C-2 | T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6, T-A-7, T-A-8, T-A-9, T-A-10 | M-1, M-2, M-3 | S-3, S-4 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B8_K01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student ma świadomość znaczenia układu hormonalnego w prawidłowej fizjologii organizmów. Wykazuje zrozumienie o ważności poznawania funkcji gruczołów wydzielania wewnętrznego. W interpretowaniu czynności gruczołów wydzielania wewnetrznego oraz samych hormonów wykorzystuje podejście naukowe. | BL_2A_K01 | P2A_K04, P2A_K07 | C-1, C-2 | T-W-1, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5, T-W-6, T-W-7, T-W-8, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-A-4, T-A-5, T-A-6, T-A-7, T-A-8, T-A-9, T-A-10 | M-1, M-2, M-3 | S-1, S-4 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B8_W01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien być w stanie zdefiniować pojęcie hormonu, wymienić i scharakteryzować głowne rodzaje hormonów. | 2,0 | Student nie zna definicji hormonu, nie potrafi wymienic gruczołów wydzielania wewnętrznego, nie potrafi scharakteryzowac głównych rodzajów hormonów. |
| 3,0 | Student podaje definicję hormonu, zna budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego. | |
| 3,5 | Student zna definicję hormonu, zna budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego, podaje główne rodzaje hormonów ze względu na ich budowę chemiczną oraz zakres i miejsce działania, podaje wspólne cechy hormonów. | |
| 4,0 | Student wymienia wszystkie hormony, podaje definicję hormonu oraz dobrze charakteryzuje działanie wybranych hormonów. | |
| 4,5 | Student wymienia i charakteryzuje wszystkie hormony uwzględniając ich budowę chemiczną, podaje definicję hormonu, opisuje budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego. | |
| 5,0 | Student wymienia i charakteryzuje wszystkie hormony uwzględniając ich budowę chemiczną oraz miejsce i zakres działania, opisuje kontrolę wydzielania dokrewnego, podaje definicję hormonu, opisuje budowę i strukturę gruczołów wydzielania wewnętrznego. | |
| BL_2A_BLM-S-B8_W02 Student powinien opisać biosyntezę i uwalnianie hormonów oraz objaśniać działanie hormonów na komórki docelowe. | 2,0 | Student nie zna miejsca biosyntezy hormonów oraz ich uwalniania, nie zna mechanizmu działania hormonów na komórki docelowe. |
| 3,0 | Student podaje miejsce wytwarzania hormonów polipeptydowych, charakteryzuje proces powstawania hormonów w komórkach dokrewnych. | |
| 3,5 | Student zna zarówno biosyntezę hormonów polipeptydowych jak i hormonów steroidowych, opisuje proces uwalniania hormonów z komórek dokrewnych. | |
| 4,0 | Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje ogólną charakterystykę działania hormonów na komórki docelowe. | |
| 4,5 | Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje ogólną charakterystykę działania hormonów na komórki docelowe, potrafi dokonac podziału receptorów hormonalnych i podaje ich rolę. | |
| 5,0 | Student zna biosyntezę i uwalnianie wszystkich hormonów, podaje działanie hormonów na komórki docelowe za pośrednictwem kilku z następujących mechanizmów: zmiany syntezy hormonów, zmiany aktywności enzymów, działania na receptory błony komórkowej, działania na receptory cytoplazmatyczne lub jądrowe. |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B8_U01 W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien umieć interpretować różnice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz analizować konsekwencje niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu. | 2,0 | Student nie zna działania hormonów na komórki docelowe, nie potrafi opisac konsekwencji niedoborów i nadmiaru poszczególnych hormonów na funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych organizmu. |
| 3,0 | Student potrafi zaledwie wskazac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe. | |
| 3,5 | Student potrafi wskazac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów wybranych hormonów. | |
| 4,0 | Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru wybranych hormonów. | |
| 4,5 | Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru większości hormonów. | |
| 5,0 | Student potrafi dobrze interpretowac róznice w działaniu hormonów na komórki docelowe oraz przeanalizowac skutki niedoborów i nadmiaru wszystkich hormonów analizowanych w trakcie zajęc. | |
| BL_2A_BLM-S-B8_U02 Student potrafi posługiwać się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich ich badania i wykorzystywać tę wiedzę w naukach biologicznych. | 2,0 | Student nie potrafi posługiwac się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów oraz metod ich badania i wykorzystywac tę wiedzę w naukach biologicznych. |
| 3,0 | Student potrafi zaledwie posługiwac się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów. | |
| 3,5 | Student posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje metodę ich badania. | |
| 4,0 | Student dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metodę ich badania. | |
| 4,5 | Student dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metodę ich badania, potrafi wykorzystac zdobytą wiedzę w naukach biologicznych. | |
| 5,0 | Student bardzo dobrze posługuje się wiedzą na temat funkcji i struktury hormonów, oraz wskazuje i opisuje metody ich badania, potrafi wykorzystac zdobytą wiedzę w naukach biologicznych. |
Literatura podstawowa
- Ślebodziński A., Zarys endokrynologii zwierząt użytkowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1979, 1979
- Traczyk W.Z., Trzebski A., Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2001
- Konturek S., Fizjologia człowieka - Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2000
Literatura dodatkowa
- Korman E, Podstawy endokrynologii wieku rozwojowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warsazwa, 1999
- Pawlikowski M., Zarys endokrynologii klinicznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1996