ZUT - Krajowe Ramy Kwalifikacji / Rok 2014/2015 / Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt / Biologia (N1) / Sylabus przedmiotu

Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biologia (N1)

Sylabus przedmiotu Chronobiologia:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów	Biologia
Forma studiów	studia niestacjonarne	Poziom	pierwszego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta	licencjat
Obszary studiów	nauk przyrodniczych
Profil	ogólnoakademicki
Moduł	—
Przedmiot	Chronobiologia
Specjalność	Biologia
Jednostka prowadząca	Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki
Nauczyciel odpowiedzialny	Alicja Dratwa-Chałupnik <Alicja.Dratwa-Chalupnik@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele
ECTS (planowane)	1,0	ECTS (formy)	1,0
Forma zaliczenia	zaliczenie	Język	polski
Blok obieralny	6	Grupa obieralna	1

Formy dydaktyczne

Forma dydaktyczna	KOD	Semestr	Godziny	ECTS	Waga	Zaliczenie
ćwiczenia audytoryjne	A	3	5	0,5	0,41	zaliczenie
wykłady	W	3	5	0,5	0,59	zaliczenie

Wymagania wstępne

KOD	Wymaganie wstępne
W-1	Podstawowa wiedza z zakresu biologii komórki.
W-2	Podstawowa wiedza z zakresu fizjologii zwierząt.

Cele przedmiotu

KOD	Cel modułu/przedmiotu
C-1	Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.

KOD

Cel modułu/przedmiotu

C-1

Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KOD	Treść programowa	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
T-A-1	Filogeneza zegara biologicznego kręgowców. Siatkówka, jądro nadskrzyżowaniowe i szyszynka jako elementy zegara biologicznego ssaków. Biologiczna rola melatoniny.	1
T-A-2	Zegar biologiczny i jego elementy. Generowanie, synchronizacja i wzajemne relacje między rytmami biologicznymi. Centralny zegar biologiczny i zegary peryferyczne kręgowców.Czynność organizmu jako funkcja czasu. Ontogeneza rytmów biologicznych u ssaków. Wyznaczniki rytmów biologicznych. Wpływ deprywacji świetlnej i termicznej na organizm. Skutki zaburzenia biorytmów.	1
T-A-3	Rytmy biologiczne na poziomie komórkowym. Spontaniczna, bioelektryczna aktywność komórek nerwowych i mięśniowych. Cykl komórkowy i okołodobowy rytm indeksu mitotycznego. Circadialne zmiany ultrastruktury cytoplazmy i czynności organelli komórkowych. Rytmy na poziomie narządów i układów. Dobowy rytm aktywności mózgu oraz współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego. Okołodobowa periodyka pracy serca i ciśnienia krwi. Rytmika układu endokrynnego i immunologicznego.	1
T-A-4	Rytmy ultradobowe, okołotygodniowe, okołomiesięczne, sezonowe, wieloletnie u ludzi i zwierząt (przykłady, przebieg, regulacja).	1
T-A-5	Rytmy biologiczne jako mechanizm adaptacyjny. Migracje ryb i ptaków. Hibernacja i estywacja. Wykorzystanie osiągnięć chronobiologii w nauce i praktyce (farmakologia, medycyna, rolnictwo).	1
		5
wykłady
T-W-1	Chronobiologia, a nauki przyrodnicze – rys historyczny. Miejsce organizmów żywych w środowisku. Znaczenie rytmów biologicznych w procesie przystosowania do środowiska. Rytmy biologiczne – ich podział i ogólna charakterystyka. Terminologia używana w chronobiologii.	1
T-W-2	Podwzgórze, szyszynka, melatonina a rytmy biologiczne.	1
T-W-3	Rytmy okołodobowe, lunarne, sezonowe i wieloletnie - przykłady. Rytmy biologiczne a funkcjonowanie wybranych narządów i układów.	1
T-W-4	Sen: definicja, rola biologiczna, fazy snu. Rytm faz: sen-czuwanie, u ludzi i zwierząt. Zmienność rytmiki snu w ontogenezie.	1
T-W-5	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej.	1
		5

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KOD	Forma aktywności	Godziny
ćwiczenia audytoryjne
A-A-1	Aktywny udział studenta w ćwiczeniach audytoryjnych.	5
A-A-2	Samodzielne studiowanie tematyki ćwiczeń audytoryjnych.	5
A-A-3	Przygotowanie prezentacji multimedialnej na wybrany temat i jego omówienie podczas zajęć audytoryjnych.	5
		15
wykłady
A-W-1	Udział studenta w wykładach.	5
A-W-2	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów.	5
A-W-3	Przygotowanie do zaliczenia z treści wykładów.	5
		15

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KOD	Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
M-2	Prezentacje multimedialne przy wykorzystaniu komputera i projektora.
M-3	Praca w grupach.
M-4	Dyskusja dydaktyczna.

Sposoby oceny

KOD	Sposób oceny
S-1	Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach.
S-2	Ocena formująca: Ocena przygotowania prezentacji multimedialnej oraz omówienia wybranego tematu zajęć audytoryjnych.
S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.

Zamierzone efekty kształcenia - wiedza

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_1A_BL-S-O4.2_W01 Student jest w stanie wymienić elementy zegara biologicznego i opisać ich lokalizację, ogólną budowę oraz wzajemne powiązania funkcjonalne, a także wymienić i zdefiniować pojęcia używane w chronobiologii.	BL_1A_W13, BL_1A_W10, BL_1A_W12	P1A_W01, P1A_W04, P1A_W05, P1A_W06	C-1	T-W-2, T-W-1	M-1, M-2	S-4
BL_1A_BL-S-O4.2_W02 Student jest w stanie wymienić, scharakteryzować oraz rozróżniać rytmy biologiczne oraz wymienić i opisać przykłady rytmów biologicznych na poziomie komórki, narządów i układów.	BL_1A_W13, BL_1A_W14, BL_1A_W12	P1A_W01, P1A_W03, P1A_W04, P1A_W05, P1A_W06, P1A_W08	C-1	T-W-3, T-W-4	M-1, M-2	S-4
BL_1A_BL-S-O4.2_W03 Student jest w stanie objaśnić znaczenie biorytmów w procesie adaptacji organizmów żywych do środowiska oraz jest w stanie zdefiniować i wymienić fazy snu oraz opisać biologiczne znaczenie snu.	BL_1A_W13, BL_1A_W12	P1A_W01, P1A_W04, P1A_W05, P1A_W06	C-1	T-W-1, T-W-4	M-1, M-2	S-4

Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_1A_BL-S-O4.2_U01 Student umie interpretować cykliczność procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływ czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych a także analizuje przyczyny wędrówek organizmów żywych.	BL_1A_U08, BL_1A_U06, BL_1A_U03	P1A_U01, P1A_U03, P1A_U04, P1A_U06, P1A_U10, P1A_U11	C-1	T-A-4, T-A-5, T-A-2, T-A-3	M-2, M-3, M-4	S-3, S-2, S-1
BL_1A_BL-S-O4.2_U02 Student umie posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.	BL_1A_U08	P1A_U03, P1A_U04, P1A_U06, P1A_U10, P1A_U11	C-1	T-A-4, T-A-5, T-A-1, T-A-2, T-A-3	M-2, M-3, M-4	S-2, S-3, S-1

Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty kształcenia	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
BL_1A_BL-S-O4.2_K01 Student wykazuje świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.	BL_1A_K01	P1A_K01, P1A_K04	C-1	T-A-4, T-A-5, T-A-1, T-A-2, T-A-3, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-1	M-1, M-2, M-3, M-4	—

Kryterium oceny - wiedza

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_1A_BL-S-O4.2_W01 Student jest w stanie wymienić elementy zegara biologicznego i opisać ich lokalizację, ogólną budowę oraz wzajemne powiązania funkcjonalne, a także wymienić i zdefiniować pojęcia używane w chronobiologii.	2,0	Studen nie umie wymienić elementów centralnego zegara biologicznego i opisać ich lokalizację, ogólną budowę i czynność oraz opisać wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego a także opisać ogólnoustrojową rolę centralnego zegara biologicznego, student nie zna i nie potrafi zdefiniować ani opisać podstawowych pojęć używanych w chronobiologii.
	3,0	Student potrafi wymienić elementy centralnego zegara biologicznego oraz student umie opisać kilka podstawowych pojęć używanych w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	3,5	Student umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego, student zna i umie opisać podstawowe pojęcia używane w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	4,0	Student umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać ich rolę oraz wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego, student zna i umie opisać większość pojęć używanych w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	4,5	Student umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać ich lokalizację i pełnioną funkcję oraz opisać wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego, student zna i umie zdefiniować pojęcia używane w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	5,0	Umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać ich lokalizację, ogólną budowę i czynność a także opisać ogólnoustrojową rolę centralnego zegara biologicznego oraz jego wpływ na zegary obwodowe, student zna terminologię używaną w chronobiologii i umie zdefiniować każde pojęcie.
BL_1A_BL-S-O4.2_W02 Student jest w stanie wymienić, scharakteryzować oraz rozróżniać rytmy biologiczne oraz wymienić i opisać przykłady rytmów biologicznych na poziomie komórki, narządów i układów.	2,0	Student nie umie podzielić rytmów biologicznych według przyczyn wywołujących rytmy oraz według ich czasu trwania oraz podać przykłady, przebieg oraz ich regulację, a także nie umie rozróżniać rytmów biologicznych, a także nie umie przedstawić i opisać przykładów rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów w tym wyjaśnić znaczenie tych rytmów w funkcjonowaniu organizmów żywych.
	3,0	Student umie poprawnie wymienić i opisać podstawowe rodzaje rytmów biologicznych występujących u ludzi i zwierząt, a także potrafi podać wybrane, podstawowe przykłady wewnatrzustrojowych rytmów biologicznych.
	3,5	Student umie wymienić i opisać większość rytmów biologicznych występujących u ludzi i zwierząt oraz umie podać i ogólnie opisać wybrane przykłady wewnatrzustrojowych rytmów biologicznych.
	4,0	Student umie podzielić rytmy biologiczne występujące u ludzi i zwierząt oraz podać wybrane przykłady i je opisać, a także umie przedstawić i opisać wybrane przykłady rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów.
	4,5	Student umie podzielić rytmy biologiczne według przyczyn wywołujących rytmy oraz według ich czasu trwania oraz podać przykłady i w większości je opisać, a także umie przedstawić i opisać wybrane przykłady rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów oraz podać jaki to może mieć wpływ na czynnosć organizmu.
	5,0	Student umie podzielić rytmy biologiczne według przyczyn wywołujących rytmy oraz według ich czasu trwania, umie rozróżniać rytmy oraz podać przykłady, przebieg oraz ich regulację, a także umie przedstawić i opisać wiele przykładów rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów w tym wyjaśnić znaczenie tych rytmów w funkcjonowaniu organizmów żywych.
BL_1A_BL-S-O4.2_W03 Student jest w stanie objaśnić znaczenie biorytmów w procesie adaptacji organizmów żywych do środowiska oraz jest w stanie zdefiniować i wymienić fazy snu oraz opisać biologiczne znaczenie snu.	2,0	Student nie umie wyjaśnić znaczenia biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i nie potrafi podać przykładów takiego przystosowania, a także nie umie wyjaśnić przyczyn migracji zwierząt, ani podać przykładów, opisać i wyjaśnić hibernację i estywację, ponadto nie umie zdefiniować pojęcie snu, opisać i wyjaśnić biologicznej roli snu, nie umie wymienić i opisać fazy snu, nie umie wyjaśnić pojęcia hemostaza snu i nie umie podać skutków zaburzeń lub/i deprywacji snu, ani opisać i wyjaśnić zmienności snu w ontogenezie.
	3,0	Student potrafi podać podstawowe przykłady, które by wyjaśniały znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego, a także w stopniu podstawowym opisać pojęcie snu i jego biologiczne znaczenie.
	3,5	Student umie wyjaśnić na wybranych przykładach znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego, a także opisać ogólnie pojęcie snu i jego biologiczne znaczenie, opisać ogólnie pojęcie hemostaza snu i podać parę czynników mających wpływ na sen.
	4,0	Student umie wyjaśnić znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i podać przykłady takiego przystosowania (w tym migrację zwierząt, sen zimowy, hibernację i estywację), a także umie opisać pojęcie snu (w tym wymienić fazy snu) i jego biologiczne znaczenie, opisać pojęcie hemostaza snu i podać większość czynników mających wpływ na sen.
	4,5	Student umie wyjaśnić znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i podać przykłady takiego przystosowania, a także podać przykłady zwierząt migrujących, zapadających w sen zimowych oraz ogólnie opisać hibernację i estywację na wybranych przykładach, ponadto umie opisać pojęcie snu i jego biologiczne znaczenie, ogólnie opisać fazy snu, opisać pojęcie hemostaza snu i podać skutki zaburzeń lub/i deprywacji snu, ogólnie opisać zmienności snu w ontogenezie.
	5,0	Student umie wyjaśnić znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i podać wiele przykładów takiego przystosowania, a także wyjaśnić przyczyny migracji zwierząt i podać przykłady, opisać i wyjaśnić hibernację i estywację, ponadto umie zdefiniować pojęcie snu, opisać i wyjaśnić biologiczną rolę snu, wymienić i opisać fazy snu, wyjaśnić pojęcie hemostaza snu i podać skutki zaburzeń lub/i deprywacji snu, opisać i wyjaśnić zmienności snu w ontogenezie.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_1A_BL-S-O4.2_U01 Student umie interpretować cykliczność procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływ czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych a także analizuje przyczyny wędrówek organizmów żywych.	2,0	Student nie potrafi interpretować cykliczności procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływu czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych (na poziomie, komórki, narządów i układów), ani nie potrafi analizować przyczyn wędrówek organizmów żywych i innych zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	3,0	Student potrafi poprawnie interpretować cykliczność kilku procesów fizjologicznych oraz poprawnie ocenia wpływ kilku czynników środowiskowych na przebieg kilku procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także w poprawnie analizuje przyczyny kilku zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	3,5	Student umie poprawnie interpretować cykliczność podstawowych procesów fizjologicznych oraz poprawnie ocenia wpływ podstawowych czynników środowiskowych na przebieg wybranych procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także w poprawnie analizuje przyczyny podstawowych zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	4,0	Student potrafi interpretować cykliczność głównych procesów fizjologicznych oraz oceniać wpływ głównych czynników środowiskowych na przebieg wybranych procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także w stopniu dobrym analizuje przyczyny zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	4,5	Student potrafi interpretować cykliczność większości procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływ większości czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także analizuje przyczyny zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	5,0	Student potrafi interpretować cykliczność procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływ czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych (na poziomie, komórki, narządów i układów) a także analizuje przyczyny wędrówek organizmów żywych i innych zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
BL_1A_BL-S-O4.2_U02 Student umie posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.	2,0	Student nie potrafi posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	3,0	Student potrafi w podstawowym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	3,5	Student potrafi w dostatecznym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	4,0	Student potrafi w dobrym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	4,5	Student potrafi dużym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	5,0	Student potrafi w wysokim stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt kształcenia	Ocena	Kryterium oceny
BL_1A_BL-S-O4.2_K01 Student wykazuje świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.	2,0	Student nie wykazuje zdolności do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomości znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	3,0	Student w podstawowym stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	3,5	Student poprawnie wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	4,0	Student w dobrym stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	4,5	Student w dużym stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	5,0	Student w wysokim stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.

Literatura podstawowa

Cymborowski Bronisław, Zegary biologiczne, PWN, Warszawa, 1987
Szmigielski Stanisław, Chronobiologia. Rytmy biologiczne człowieka, PWN, Warszawa, 1974
Emme Andrzej, Rytmy biologiczne, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1968

Literatura dodatkowa

Russell G. Foster, Rhythms of Life: The Biological Clocks that Control the Daily Lives of Every Living Thing, Yale University Press, New Haven, USA, 2005, książka w języku angielskim
Jay C. Dunlap, Jennifer J. Loros i Patricia J. DeCoursey, Chronobiology: Biological Timekeeping, Sinauer Associates, Inc., Sunderland, USA, 2009, książka w języku angielskim

Treści programowe - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Treść programowa	Godziny
T-A-1	Filogeneza zegara biologicznego kręgowców. Siatkówka, jądro nadskrzyżowaniowe i szyszynka jako elementy zegara biologicznego ssaków. Biologiczna rola melatoniny.	1
T-A-2	Zegar biologiczny i jego elementy. Generowanie, synchronizacja i wzajemne relacje między rytmami biologicznymi. Centralny zegar biologiczny i zegary peryferyczne kręgowców.Czynność organizmu jako funkcja czasu. Ontogeneza rytmów biologicznych u ssaków. Wyznaczniki rytmów biologicznych. Wpływ deprywacji świetlnej i termicznej na organizm. Skutki zaburzenia biorytmów.	1
T-A-3	Rytmy biologiczne na poziomie komórkowym. Spontaniczna, bioelektryczna aktywność komórek nerwowych i mięśniowych. Cykl komórkowy i okołodobowy rytm indeksu mitotycznego. Circadialne zmiany ultrastruktury cytoplazmy i czynności organelli komórkowych. Rytmy na poziomie narządów i układów. Dobowy rytm aktywności mózgu oraz współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego. Okołodobowa periodyka pracy serca i ciśnienia krwi. Rytmika układu endokrynnego i immunologicznego.	1
T-A-4	Rytmy ultradobowe, okołotygodniowe, okołomiesięczne, sezonowe, wieloletnie u ludzi i zwierząt (przykłady, przebieg, regulacja).	1
T-A-5	Rytmy biologiczne jako mechanizm adaptacyjny. Migracje ryb i ptaków. Hibernacja i estywacja. Wykorzystanie osiągnięć chronobiologii w nauce i praktyce (farmakologia, medycyna, rolnictwo).	1
		5

Treści programowe - wykłady

KOD	Treść programowa	Godziny
T-W-1	Chronobiologia, a nauki przyrodnicze – rys historyczny. Miejsce organizmów żywych w środowisku. Znaczenie rytmów biologicznych w procesie przystosowania do środowiska. Rytmy biologiczne – ich podział i ogólna charakterystyka. Terminologia używana w chronobiologii.	1
T-W-2	Podwzgórze, szyszynka, melatonina a rytmy biologiczne.	1
T-W-3	Rytmy okołodobowe, lunarne, sezonowe i wieloletnie - przykłady. Rytmy biologiczne a funkcjonowanie wybranych narządów i układów.	1
T-W-4	Sen: definicja, rola biologiczna, fazy snu. Rytm faz: sen-czuwanie, u ludzi i zwierząt. Zmienność rytmiki snu w ontogenezie.	1
T-W-5	Zaliczenie wykładów w formie pisemnej.	1
		5

Formy aktywności - ćwiczenia audytoryjne

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-A-1	Aktywny udział studenta w ćwiczeniach audytoryjnych.	5
A-A-2	Samodzielne studiowanie tematyki ćwiczeń audytoryjnych.	5
A-A-3	Przygotowanie prezentacji multimedialnej na wybrany temat i jego omówienie podczas zajęć audytoryjnych.	5
		15

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-W-1	Udział studenta w wykładach.	5
A-W-2	Samodzielne studiowanie tematyki wykładów.	5
A-W-3	Przygotowanie do zaliczenia z treści wykładów.	5
		15

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O4.2_W01	Student jest w stanie wymienić elementy zegara biologicznego i opisać ich lokalizację, ogólną budowę oraz wzajemne powiązania funkcjonalne, a także wymienić i zdefiniować pojęcia używane w chronobiologii.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W13	zna podstawowe procesy, rozłożone w czasie i w różnych środowiskach, prowadzące do przekształcania się cech i właściwości organizmów żywych
	BL_1A_W10	zna anatomiczną i morfologiczną budowę ciała organizmów żywych z topograficznym opisem i lokalizacją narządów, rozumie powiązania morfologiczno-funkcjonalne tkanek i narządów
	BL_1A_W12	ma znajomość anatomicznych i fizjologicznych przystosowań organizmów żywych lub biocenoz do środowiska przyrodniczego
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_W01	rozumie podstawowe zjawiska i procesy przyrodnicze
	P1A_W04	ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zna ich powiązania z innymi dyscyplinami przyrodniczymi
	P1A_W05	ma wiedzę w zakresie podstawowych kategorii pojęciowych i terminologii przyrodniczej oraz ma znajomość rozwoju dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów i stosowanych w nich metod badawczych
	P1A_W06	ma wiedzę w zakresie statystyki i informatyki na poziomie pozwalającym na opisywanie i interpretowanie zjawisk przyrodniczych
Cel przedmiotu	C-1	Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.
Treści programowe	T-W-2	Podwzgórze, szyszynka, melatonina a rytmy biologiczne.
Treści programowe	T-W-1	Chronobiologia, a nauki przyrodnicze – rys historyczny. Miejsce organizmów żywych w środowisku. Znaczenie rytmów biologicznych w procesie przystosowania do środowiska. Rytmy biologiczne – ich podział i ogólna charakterystyka. Terminologia używana w chronobiologii.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
Metody nauczania	M-2	Prezentacje multimedialne przy wykorzystaniu komputera i projektora.
Sposób oceny	S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Studen nie umie wymienić elementów centralnego zegara biologicznego i opisać ich lokalizację, ogólną budowę i czynność oraz opisać wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego a także opisać ogólnoustrojową rolę centralnego zegara biologicznego, student nie zna i nie potrafi zdefiniować ani opisać podstawowych pojęć używanych w chronobiologii.
	3,0	Student potrafi wymienić elementy centralnego zegara biologicznego oraz student umie opisać kilka podstawowych pojęć używanych w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	3,5	Student umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego, student zna i umie opisać podstawowe pojęcia używane w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	4,0	Student umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać ich rolę oraz wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego, student zna i umie opisać większość pojęć używanych w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	4,5	Student umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać ich lokalizację i pełnioną funkcję oraz opisać wzajemne interakcje pomiędzy składowymi zegara biologicznego, student zna i umie zdefiniować pojęcia używane w chronobiologii, z którymi zapoznał się na zajęciach.
	5,0	Umie wymienić elementy składowe centralnego zegara biologicznego i opisać ich lokalizację, ogólną budowę i czynność a także opisać ogólnoustrojową rolę centralnego zegara biologicznego oraz jego wpływ na zegary obwodowe, student zna terminologię używaną w chronobiologii i umie zdefiniować każde pojęcie.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O4.2_W02	Student jest w stanie wymienić, scharakteryzować oraz rozróżniać rytmy biologiczne oraz wymienić i opisać przykłady rytmów biologicznych na poziomie komórki, narządów i układów.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W13	zna podstawowe procesy, rozłożone w czasie i w różnych środowiskach, prowadzące do przekształcania się cech i właściwości organizmów żywych
	BL_1A_W14	zna powiązania między organizmami żywymi a środowiskiem biotycznym i abiotycznym
	BL_1A_W12	ma znajomość anatomicznych i fizjologicznych przystosowań organizmów żywych lub biocenoz do środowiska przyrodniczego
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_W01	rozumie podstawowe zjawiska i procesy przyrodnicze
	P1A_W03	ma wiedzę z zakresu matematyki, fizyki i chemii niezbędną dla zrozumienia podstawowych procesów i zjawisk przyrodniczych
	P1A_W04	ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zna ich powiązania z innymi dyscyplinami przyrodniczymi
	P1A_W05	ma wiedzę w zakresie podstawowych kategorii pojęciowych i terminologii przyrodniczej oraz ma znajomość rozwoju dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów i stosowanych w nich metod badawczych
	P1A_W06	ma wiedzę w zakresie statystyki i informatyki na poziomie pozwalającym na opisywanie i interpretowanie zjawisk przyrodniczych
	P1A_W08	rozumie związki między osiągnięciami wybranej dziedziny nauki i dyscypliny nauk przyrodniczych a możliwościami ich wykorzystania w życiu społeczno-gospodarczym z uwzględnieniem zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej
Cel przedmiotu	C-1	Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.
Treści programowe	T-W-3	Rytmy okołodobowe, lunarne, sezonowe i wieloletnie - przykłady. Rytmy biologiczne a funkcjonowanie wybranych narządów i układów.
Treści programowe	T-W-4	Sen: definicja, rola biologiczna, fazy snu. Rytm faz: sen-czuwanie, u ludzi i zwierząt. Zmienność rytmiki snu w ontogenezie.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
Metody nauczania	M-2	Prezentacje multimedialne przy wykorzystaniu komputera i projektora.
Sposób oceny	S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie umie podzielić rytmów biologicznych według przyczyn wywołujących rytmy oraz według ich czasu trwania oraz podać przykłady, przebieg oraz ich regulację, a także nie umie rozróżniać rytmów biologicznych, a także nie umie przedstawić i opisać przykładów rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów w tym wyjaśnić znaczenie tych rytmów w funkcjonowaniu organizmów żywych.
	3,0	Student umie poprawnie wymienić i opisać podstawowe rodzaje rytmów biologicznych występujących u ludzi i zwierząt, a także potrafi podać wybrane, podstawowe przykłady wewnatrzustrojowych rytmów biologicznych.
	3,5	Student umie wymienić i opisać większość rytmów biologicznych występujących u ludzi i zwierząt oraz umie podać i ogólnie opisać wybrane przykłady wewnatrzustrojowych rytmów biologicznych.
	4,0	Student umie podzielić rytmy biologiczne występujące u ludzi i zwierząt oraz podać wybrane przykłady i je opisać, a także umie przedstawić i opisać wybrane przykłady rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów.
	4,5	Student umie podzielić rytmy biologiczne według przyczyn wywołujących rytmy oraz według ich czasu trwania oraz podać przykłady i w większości je opisać, a także umie przedstawić i opisać wybrane przykłady rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów oraz podać jaki to może mieć wpływ na czynnosć organizmu.
	5,0	Student umie podzielić rytmy biologiczne według przyczyn wywołujących rytmy oraz według ich czasu trwania, umie rozróżniać rytmy oraz podać przykłady, przebieg oraz ich regulację, a także umie przedstawić i opisać wiele przykładów rytmów biologicznych na poziomie kómórki oraz wybranych narządów i układów w tym wyjaśnić znaczenie tych rytmów w funkcjonowaniu organizmów żywych.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O4.2_W03	Student jest w stanie objaśnić znaczenie biorytmów w procesie adaptacji organizmów żywych do środowiska oraz jest w stanie zdefiniować i wymienić fazy snu oraz opisać biologiczne znaczenie snu.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W13	zna podstawowe procesy, rozłożone w czasie i w różnych środowiskach, prowadzące do przekształcania się cech i właściwości organizmów żywych
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_W12	ma znajomość anatomicznych i fizjologicznych przystosowań organizmów żywych lub biocenoz do środowiska przyrodniczego
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_W01	rozumie podstawowe zjawiska i procesy przyrodnicze
	P1A_W04	ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zna ich powiązania z innymi dyscyplinami przyrodniczymi
	P1A_W05	ma wiedzę w zakresie podstawowych kategorii pojęciowych i terminologii przyrodniczej oraz ma znajomość rozwoju dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów i stosowanych w nich metod badawczych
	P1A_W06	ma wiedzę w zakresie statystyki i informatyki na poziomie pozwalającym na opisywanie i interpretowanie zjawisk przyrodniczych
Cel przedmiotu	C-1	Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.
Treści programowe	T-W-1	Chronobiologia, a nauki przyrodnicze – rys historyczny. Miejsce organizmów żywych w środowisku. Znaczenie rytmów biologicznych w procesie przystosowania do środowiska. Rytmy biologiczne – ich podział i ogólna charakterystyka. Terminologia używana w chronobiologii.
Treści programowe	T-W-4	Sen: definicja, rola biologiczna, fazy snu. Rytm faz: sen-czuwanie, u ludzi i zwierząt. Zmienność rytmiki snu w ontogenezie.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
Metody nauczania	M-2	Prezentacje multimedialne przy wykorzystaniu komputera i projektora.
Sposób oceny	S-4	Ocena podsumowująca: Pisemne zaliczenie tematyki wykładów.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie umie wyjaśnić znaczenia biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i nie potrafi podać przykładów takiego przystosowania, a także nie umie wyjaśnić przyczyn migracji zwierząt, ani podać przykładów, opisać i wyjaśnić hibernację i estywację, ponadto nie umie zdefiniować pojęcie snu, opisać i wyjaśnić biologicznej roli snu, nie umie wymienić i opisać fazy snu, nie umie wyjaśnić pojęcia hemostaza snu i nie umie podać skutków zaburzeń lub/i deprywacji snu, ani opisać i wyjaśnić zmienności snu w ontogenezie.
	3,0	Student potrafi podać podstawowe przykłady, które by wyjaśniały znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego, a także w stopniu podstawowym opisać pojęcie snu i jego biologiczne znaczenie.
	3,5	Student umie wyjaśnić na wybranych przykładach znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego, a także opisać ogólnie pojęcie snu i jego biologiczne znaczenie, opisać ogólnie pojęcie hemostaza snu i podać parę czynników mających wpływ na sen.
	4,0	Student umie wyjaśnić znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i podać przykłady takiego przystosowania (w tym migrację zwierząt, sen zimowy, hibernację i estywację), a także umie opisać pojęcie snu (w tym wymienić fazy snu) i jego biologiczne znaczenie, opisać pojęcie hemostaza snu i podać większość czynników mających wpływ na sen.
	4,5	Student umie wyjaśnić znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i podać przykłady takiego przystosowania, a także podać przykłady zwierząt migrujących, zapadających w sen zimowych oraz ogólnie opisać hibernację i estywację na wybranych przykładach, ponadto umie opisać pojęcie snu i jego biologiczne znaczenie, ogólnie opisać fazy snu, opisać pojęcie hemostaza snu i podać skutki zaburzeń lub/i deprywacji snu, ogólnie opisać zmienności snu w ontogenezie.
	5,0	Student umie wyjaśnić znaczenie biorytmów w przystosowaniu się organizmów żywych do zmian środowiska biotycznego i abiotycznego i podać wiele przykładów takiego przystosowania, a także wyjaśnić przyczyny migracji zwierząt i podać przykłady, opisać i wyjaśnić hibernację i estywację, ponadto umie zdefiniować pojęcie snu, opisać i wyjaśnić biologiczną rolę snu, wymienić i opisać fazy snu, wyjaśnić pojęcie hemostaza snu i podać skutki zaburzeń lub/i deprywacji snu, opisać i wyjaśnić zmienności snu w ontogenezie.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O4.2_U01	Student umie interpretować cykliczność procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływ czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych a także analizuje przyczyny wędrówek organizmów żywych.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_U08	ma umiejętność rozumienia podstawowych procesów i praw ekologicznych; wykonuje samodzielnie lub w zespole proste zadania badawcze; potrafi nakreślić problemy dotyczące ochrony środowiska i przyrody; zna mechanizmy określające zależności zachodzące między organizmami a środowiskiem atmosferycznym; interpretuje pojęcie bioróżnorodności; potrafi na podstawie analizy dostępnych materiałów ocenić wartość przyrodniczą określonych terenów; umie omówić główne mechanizmy ewolucyjne roślin i zwierząt; analizuje zagadnienia związane z powstaniem i ewolucją życia na Ziemi; specyfikę i metodykę badań z zakresu etologii, badań zachowań zwierząt pojedynczych i w grupie, w warunkach naturalnych, zwierząt udomowionych;
	BL_1A_U06	posiada umiejętność rozumienia mechanizmów determinujących funkcje życiowe, ontogenezę; potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami biologii molekularnej, inżynierii genetycznej, potrafi określić obszary, w których wykorzystuje się techniki molekularne; potrafi przeprowadzić proste analizy molekularne pod opieką prowadzącego; posiada umiejętności analizy i interpretacji wyników;
	BL_1A_U03	wykorzystuje wiedzę w celu charakteryzowania i klasyfikacji organizmów żywych w oparciu o źródła monograficzne; analizuje rozprzestrzenianie i przyczyny wędrówek organizmów żywych; umie w oparciu o systematykę rozpoznać typy, gromady, gatunki organizmów zwierzęcych; analizuje rozprzestrzenianie się owoców i nasion; posiada umiejętność rozpoznawania ważniejszych gatunków roślin krajowych; umie charakteryzować rośliny korzystając ze źródeł monograficznych; posiada praktyczne umiejętności obserwacji roślin w miejscu ich występowania; potrafi określić czynności mające na celu racjonalne gospodarowanie zwierzyną zgodnie z założeniami ochrony przyrody oraz zgodnie z gospodarką rolną i leśną;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_U01	stosuje podstawowe techniki i narzędzia badawcze w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	P1A_U03	wykorzystuje dostępne źródła informacji, w tym źródła elektroniczne
	P1A_U04	wykonuje zlecone proste zadania badawcze lub ekspertyzy pod kierunkiem opiekuna naukowego
	P1A_U06	przeprowadza obserwacje oraz wykonuje w terenie lub laboratorium proste pomiary fizyczne, biologiczne i chemiczne
	P1A_U10	posiada umiejętność wystąpień ustnych w języku polskim i języku obcym, dotyczących zagadnień szczegółowych z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	P1A_U11	uczy się samodzielnie w sposób ukierunkowany
Cel przedmiotu	C-1	Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.
Treści programowe	T-A-4	Rytmy ultradobowe, okołotygodniowe, okołomiesięczne, sezonowe, wieloletnie u ludzi i zwierząt (przykłady, przebieg, regulacja).
	T-A-5	Rytmy biologiczne jako mechanizm adaptacyjny. Migracje ryb i ptaków. Hibernacja i estywacja. Wykorzystanie osiągnięć chronobiologii w nauce i praktyce (farmakologia, medycyna, rolnictwo).
	T-A-2	Zegar biologiczny i jego elementy. Generowanie, synchronizacja i wzajemne relacje między rytmami biologicznymi. Centralny zegar biologiczny i zegary peryferyczne kręgowców.Czynność organizmu jako funkcja czasu. Ontogeneza rytmów biologicznych u ssaków. Wyznaczniki rytmów biologicznych. Wpływ deprywacji świetlnej i termicznej na organizm. Skutki zaburzenia biorytmów.
	T-A-3	Rytmy biologiczne na poziomie komórkowym. Spontaniczna, bioelektryczna aktywność komórek nerwowych i mięśniowych. Cykl komórkowy i okołodobowy rytm indeksu mitotycznego. Circadialne zmiany ultrastruktury cytoplazmy i czynności organelli komórkowych. Rytmy na poziomie narządów i układów. Dobowy rytm aktywności mózgu oraz współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego. Okołodobowa periodyka pracy serca i ciśnienia krwi. Rytmika układu endokrynnego i immunologicznego.
Metody nauczania	M-2	Prezentacje multimedialne przy wykorzystaniu komputera i projektora.
	M-3	Praca w grupach.
	M-4	Dyskusja dydaktyczna.
Sposób oceny	S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
	S-2	Ocena formująca: Ocena przygotowania prezentacji multimedialnej oraz omówienia wybranego tematu zajęć audytoryjnych.
	S-1	Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi interpretować cykliczności procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływu czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych (na poziomie, komórki, narządów i układów), ani nie potrafi analizować przyczyn wędrówek organizmów żywych i innych zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	3,0	Student potrafi poprawnie interpretować cykliczność kilku procesów fizjologicznych oraz poprawnie ocenia wpływ kilku czynników środowiskowych na przebieg kilku procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także w poprawnie analizuje przyczyny kilku zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	3,5	Student umie poprawnie interpretować cykliczność podstawowych procesów fizjologicznych oraz poprawnie ocenia wpływ podstawowych czynników środowiskowych na przebieg wybranych procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także w poprawnie analizuje przyczyny podstawowych zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	4,0	Student potrafi interpretować cykliczność głównych procesów fizjologicznych oraz oceniać wpływ głównych czynników środowiskowych na przebieg wybranych procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także w stopniu dobrym analizuje przyczyny zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	4,5	Student potrafi interpretować cykliczność większości procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływ większości czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych, a także analizuje przyczyny zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.
	5,0	Student potrafi interpretować cykliczność procesów fizjologicznych oraz oceniać i szacować wpływ czynników środowiskowych na przebieg wszelkich procesów w organizmach jedno- i wielokomórkowych (na poziomie, komórki, narządów i układów) a także analizuje przyczyny wędrówek organizmów żywych i innych zachowań zwierząt wynikających z cykliczności środowiska biotycznego i abiotycznego.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O4.2_U02	Student umie posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_U08	ma umiejętność rozumienia podstawowych procesów i praw ekologicznych; wykonuje samodzielnie lub w zespole proste zadania badawcze; potrafi nakreślić problemy dotyczące ochrony środowiska i przyrody; zna mechanizmy określające zależności zachodzące między organizmami a środowiskiem atmosferycznym; interpretuje pojęcie bioróżnorodności; potrafi na podstawie analizy dostępnych materiałów ocenić wartość przyrodniczą określonych terenów; umie omówić główne mechanizmy ewolucyjne roślin i zwierząt; analizuje zagadnienia związane z powstaniem i ewolucją życia na Ziemi; specyfikę i metodykę badań z zakresu etologii, badań zachowań zwierząt pojedynczych i w grupie, w warunkach naturalnych, zwierząt udomowionych;
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_U03	wykorzystuje dostępne źródła informacji, w tym źródła elektroniczne
	P1A_U04	wykonuje zlecone proste zadania badawcze lub ekspertyzy pod kierunkiem opiekuna naukowego
	P1A_U06	przeprowadza obserwacje oraz wykonuje w terenie lub laboratorium proste pomiary fizyczne, biologiczne i chemiczne
	P1A_U10	posiada umiejętność wystąpień ustnych w języku polskim i języku obcym, dotyczących zagadnień szczegółowych z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów
	P1A_U11	uczy się samodzielnie w sposób ukierunkowany
Cel przedmiotu	C-1	Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.
Treści programowe	T-A-4	Rytmy ultradobowe, okołotygodniowe, okołomiesięczne, sezonowe, wieloletnie u ludzi i zwierząt (przykłady, przebieg, regulacja).
	T-A-5	Rytmy biologiczne jako mechanizm adaptacyjny. Migracje ryb i ptaków. Hibernacja i estywacja. Wykorzystanie osiągnięć chronobiologii w nauce i praktyce (farmakologia, medycyna, rolnictwo).
	T-A-1	Filogeneza zegara biologicznego kręgowców. Siatkówka, jądro nadskrzyżowaniowe i szyszynka jako elementy zegara biologicznego ssaków. Biologiczna rola melatoniny.
	T-A-2	Zegar biologiczny i jego elementy. Generowanie, synchronizacja i wzajemne relacje między rytmami biologicznymi. Centralny zegar biologiczny i zegary peryferyczne kręgowców.Czynność organizmu jako funkcja czasu. Ontogeneza rytmów biologicznych u ssaków. Wyznaczniki rytmów biologicznych. Wpływ deprywacji świetlnej i termicznej na organizm. Skutki zaburzenia biorytmów.
	T-A-3	Rytmy biologiczne na poziomie komórkowym. Spontaniczna, bioelektryczna aktywność komórek nerwowych i mięśniowych. Cykl komórkowy i okołodobowy rytm indeksu mitotycznego. Circadialne zmiany ultrastruktury cytoplazmy i czynności organelli komórkowych. Rytmy na poziomie narządów i układów. Dobowy rytm aktywności mózgu oraz współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego. Okołodobowa periodyka pracy serca i ciśnienia krwi. Rytmika układu endokrynnego i immunologicznego.
Metody nauczania	M-2	Prezentacje multimedialne przy wykorzystaniu komputera i projektora.
	M-3	Praca w grupach.
	M-4	Dyskusja dydaktyczna.
Sposób oceny	S-2	Ocena formująca: Ocena przygotowania prezentacji multimedialnej oraz omówienia wybranego tematu zajęć audytoryjnych.
	S-3	Ocena podsumowująca: Sumaryczna ocena aktywności studenta oraz przygotowania prezentacji i jej omówienia na zajęciach audytoryjnych.
	S-1	Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	3,0	Student potrafi w podstawowym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	3,5	Student potrafi w dostatecznym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	4,0	Student potrafi w dobrym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	4,5	Student potrafi dużym stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.
	5,0	Student potrafi w wysokim stopniu posługiwać się wiedzą na temat rytmów biologicznych oraz metod ich badania i wykorzystywać tą wiedzę w naukach biologicznych.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty kształcenia	BL_1A_BL-S-O4.2_K01	Student wykazuje świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	BL_1A_K01	wykazuje zrozumienie podstawowych procesów i zjawisk biologicznych oraz przekonanie o ich empirycznej poznawalności w oparciu o metody matematyczne i statystyczne
Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	P1A_K01	rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie
	P1A_K04	prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu
Cel przedmiotu	C-1	Głównym celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu chronobiologii, w tym wskazanie znaczenia rytmów biologicznych w mechanizmie adaptacji organizmów do środowiska oraz relacji miedzy biorytmami a procesami zachodzącymi w organizmach jedno- i wielokomórkowych, zapoznanie studentów z wyznaczniki i rodzajami rytmów biologicznych oraz uzmysłowienie studentom znaczenia wiedzy z zakresu biorytmów w planowaniu badań na organizmach i późniejszym wnioskowaniu.
Treści programowe	T-A-4	Rytmy ultradobowe, okołotygodniowe, okołomiesięczne, sezonowe, wieloletnie u ludzi i zwierząt (przykłady, przebieg, regulacja).
	T-A-5	Rytmy biologiczne jako mechanizm adaptacyjny. Migracje ryb i ptaków. Hibernacja i estywacja. Wykorzystanie osiągnięć chronobiologii w nauce i praktyce (farmakologia, medycyna, rolnictwo).
	T-A-1	Filogeneza zegara biologicznego kręgowców. Siatkówka, jądro nadskrzyżowaniowe i szyszynka jako elementy zegara biologicznego ssaków. Biologiczna rola melatoniny.
	T-A-2	Zegar biologiczny i jego elementy. Generowanie, synchronizacja i wzajemne relacje między rytmami biologicznymi. Centralny zegar biologiczny i zegary peryferyczne kręgowców.Czynność organizmu jako funkcja czasu. Ontogeneza rytmów biologicznych u ssaków. Wyznaczniki rytmów biologicznych. Wpływ deprywacji świetlnej i termicznej na organizm. Skutki zaburzenia biorytmów.
	T-A-3	Rytmy biologiczne na poziomie komórkowym. Spontaniczna, bioelektryczna aktywność komórek nerwowych i mięśniowych. Cykl komórkowy i okołodobowy rytm indeksu mitotycznego. Circadialne zmiany ultrastruktury cytoplazmy i czynności organelli komórkowych. Rytmy na poziomie narządów i układów. Dobowy rytm aktywności mózgu oraz współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego. Okołodobowa periodyka pracy serca i ciśnienia krwi. Rytmika układu endokrynnego i immunologicznego.
	T-W-2	Podwzgórze, szyszynka, melatonina a rytmy biologiczne.
	T-W-3	Rytmy okołodobowe, lunarne, sezonowe i wieloletnie - przykłady. Rytmy biologiczne a funkcjonowanie wybranych narządów i układów.
	T-W-4	Sen: definicja, rola biologiczna, fazy snu. Rytm faz: sen-czuwanie, u ludzi i zwierząt. Zmienność rytmiki snu w ontogenezie.
	T-W-1	Chronobiologia, a nauki przyrodnicze – rys historyczny. Miejsce organizmów żywych w środowisku. Znaczenie rytmów biologicznych w procesie przystosowania do środowiska. Rytmy biologiczne – ich podział i ogólna charakterystyka. Terminologia używana w chronobiologii.
Metody nauczania	M-1	Wykład informacyjny prezentujący zagadnienia teoretyczne.
	M-2	Prezentacje multimedialne przy wykorzystaniu komputera i projektora.
	M-3	Praca w grupach.
	M-4	Dyskusja dydaktyczna.
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie wykazuje zdolności do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomości znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	3,0	Student w podstawowym stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	3,5	Student poprawnie wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	4,0	Student w dobrym stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	4,5	Student w dużym stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.
	5,0	Student w wysokim stopniu wykazuje zdolność do rozrózniania rytmów endo- i egzogennych oraz świadomość znaczenia zegarów molekularnych w cyklicznośći procesów fizjologicznych.