Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt - Biologia (S2)
Sylabus przedmiotu Alternatywne metody badań na zwierzętach:
Informacje podstawowe
| Kierunek studiów | Biologia | ||
|---|---|---|---|
| Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | drugiego stopnia |
| Tytuł zawodowy absolwenta | magister | ||
| Obszary studiów | nauk przyrodniczych | ||
| Profil | ogólnoakademicki | ||
| Moduł | — | ||
| Przedmiot | Alternatywne metody badań na zwierzętach | ||
| Specjalność | Biologia molekularna i podstawy analityki | ||
| Jednostka prowadząca | Katedra Hodowli Trzody Chlewnej, Żywienia Zwierząt i Żywności | ||
| Nauczyciel odpowiedzialny | Kazimierz Bobko <Kazimierz.Bobko@zut.edu.pl> | ||
| Inni nauczyciele | Wioletta Biel <Wioletta.Biel@zut.edu.pl> | ||
| ECTS (planowane) | 3,0 | ECTS (formy) | 3,0 |
| Forma zaliczenia | zaliczenie | Język | polski |
| Blok obieralny | — | Grupa obieralna | — |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
| KOD | Wymaganie wstępne |
|---|---|
| W-1 | Podstawowa wiedza z zakresu zoologii i biologii |
Cele przedmiotu
| KOD | Cel modułu/przedmiotu |
|---|---|
| C-1 | przekazanie wiedzy nt. znaczenia i prowadzenia eksperymentów z udziałem zwierząt w badaniach naukowych oraz możliwości zastąpienia ich metodami alternatywnymi zatwierdzonymi przez prawodawstwo UE |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
| KOD | Treść programowa | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| T-A-1 | Przygotowanie badań z użyciem zwierząt (bazy danych – sprawdzanie dostępnej informacji, wykorzystanie baz danych do potwierdzenia celowości doświadczeń z użyciem zwierząt. Dobór zwierząt do doświadczeń i standaryzacja metod. Dobór gatunku, rasy, i liczby zwierząt. | 2 |
| T-A-2 | Wykorzystanie w badaniach zwierząt GM „germ free” i SPF. Warunki utrzymania zwierząt w trakcie doświadczenia. Przygotowanie zwierząt do doświadczeń. Zastosowanie anastetyków w znieczulaniu. Pobieranie materiału do badań. Zalecenia dotyczące eutanazji zwierząt doświadczalnych. Los zwierząt po zakończeniu doświadczenia. | 2 |
| T-A-3 | Biografie oraz dokonania ważniejszych eksperymentów, etyków oraz twórców zasady 3R. charakterystyka organizacji zajmujących się propagowaniem metod alternatywnych oraz ochroną praw zwierząt. | 2 |
| T-A-4 | Omówienie skali inwazyjności doświadczeń przeprowadzanych na zwierzętach oraz uchwał. Zapoznanie studentów z rodzajami formularzy składanych do lokalnych komisji etycznych. Wyjaśnienie sposobu wypełniania wniosku do LKE w sprawie wyrażenia zgody na przeprowadzenie doświadczeń na zwierzętach (na podstawie przykładu projektu badawczego) | 3 |
| T-A-5 | Błędy metodologiczne w badaniach na zwierzętach laboratoryjnych: związane z nieprzestrzeganiem uregulowań prawnych w założeniu i modelu i modelu doświadczenia; w technice doświadczalnej; w analizie wyników i wnioskowaniu. Wpływ psychiki i zachowań zwierząt na wyniki doświadczeń. | 3 |
| T-A-6 | Alternatywne metody stosowane w badaniach naukowych i w edukacji, wykorzystujące m.in. techniki komputerowe (QSAR, QSPR, QSMR, QSTR) oraz badania na komórkach i tkankach (in vitro). Wypożyczalnia metod alternatywnych. | 3 |
| 15 | ||
| laboratoria | ||
| T-L-1 | Podanie przykładu przeprowadzonych badań z użyciem zwierząt laboratoryjnych lub gospodarskich z uwzględnieniem warunków utrzymania zwierząt w trakcie eksperymentu. Uzasadnienie wyboru gatunku, liczebności zwierząt w grupie oraz procedur doświadczalnych z określeniem ich stopnia inwazyjności. Sprawdzenie poprawności wyboru środka znieczulającego i metody eutanazji. Odniesienie charakteryzowanej metodyki doświadczalnej do przepisów zawartych w ustawie o doświadczeniach na zwierzętach. | 4 |
| T-L-2 | Wypełnianie wniosków do komisji etycznej o wydanie opinii o dopuszczalności doświadczeń na żywych kręgowcach z wykorzystaniem listy adresów LKE. Wykazu jednostek doświadczalnych i hodowlanych, znajomości klasyfikacji badań, stopni inwazyjności procedur doświadczalnych i metod humanitarnej eutanazji, postępowania ze zwierzętami po zakończeniu doświadczenia, z uwzględnieniem m.in. uzasadnienie potrzeby przeprowadzenia doświadczeń na zwierzętach i udowodnienie braku możliwości zastąpienia planowanego eksperymentu metodami alternatywnymi. | 5 |
| T-L-3 | Badania oceny jakości białka jako przykład badań naukowych z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych. Równania regresji, jako metoda alternatywna badań z udziałem zwierząt żywionych dietą bezbiałkową. | 4 |
| T-L-4 | Przykłady eksperymentów na różnych gatunkach zwierząt laboratoryjnych oraz możliwości zastąpienia ich metodami alternatywnymi. | 2 |
| 15 | ||
| wykłady | ||
| T-W-1 | Historia badań biomedycznych na zwierzętach od Erasistratosa z Keos po czasy współczesne(III w p.n.e. – XXI wiek). Ewolucja poglądów na temat wykorzystania zwierząt w eksperymentach. Wpływ religii, filozofii swieckiej i nauki.Zasady humanitarnej metodyki doświadczalnej – zasada „trzech R” ( 1959). | 2 |
| T-W-2 | Rozwój ustawodawstwa w ochronie praw zwierząt poddawanych eksperymentom. Zasady przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach. Dopuszczalne procedury doświadczalne. Rola jednostek hodowlanych doświadczalnych. Zadania komisji etycznej KKE i LKE. Organizacje wspierające badania ograniczające udział zwierząt w eksperymentach, badania na zwierzętach i metody alternatywne w różnych krajach świata. (ECVAM, CAAT, ATLA, ZEBET i in.) Organizacje pozarządowe walczące o prawa dla zwierząt i rozpowszechniające metody alternatywne wobec testów na zwierzętach (InterNiche, Gaja i in.) Dane statystyczne. Kształtowanie się liczby zwierząt doświadczalnych z uwzględnieniem gatunków zwierząt oraz stopnia inwazyjności badań. | 5 |
| T-W-3 | Metody oznaczania toksyczności i innych skutków zdrowotnych (toksykokinetyka, metabolizm, test toksyczności ostrej, podostrej i przewlekłej, testy na rozrodczość. Metody alternatywne zatwierdzone i w trakcie walidacji: m.in. test działania żrącego na skórę – Corrositex ™ (ESAC 2000); test absorbcji przezskórnej in vitro (OECD TG 428, 2004); test genotoksyczności – test mikrojądrowy in vitr (ESAC 2006; OECD TG 487, 2006); działanie drażniące na oko; toksyczność na rozród – ReProTect – Integrated Projekt. Testy toksykologiczne przeprowadzane na potrzeby rolnictwa i przemysłu spożywczego | 4 |
| T-W-4 | Ocena bezpieczeństwa składników kosmetyków, badania na zwierzętach i metody alternatywne (in vitro, in silico, test Draize΄a, testy żrącego (w tym Corrositex ™), drażniącego i uczulającego działania na skórę. Uregulowania prawne dotyczące testowania kosmetyków. | 2 |
| T-W-5 | Badania kliniczne farmaceutyków w Polsce, jako kontynuacja badań in silico, in vitro i in vivo. Standardy prowadzenia badań. Prawa pacjenta uczestniczącego w badaniu klinicznym. rola komisji bioetycznej. Opinia społeczna. | 2 |
| 15 | ||
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
| KOD | Forma aktywności | Godziny |
|---|---|---|
| ćwiczenia audytoryjne | ||
| A-A-1 | uczestnictwo w zajęciach | 15 |
| A-A-2 | czytanie podanej literatury | 7 |
| A-A-3 | przygotowanie sie do zaliczenia pisemnego | 8 |
| 30 | ||
| laboratoria | ||
| A-L-1 | uczestnictwo w zajęciach | 15 |
| A-L-2 | zapoznanie się z możliwością pobrania formularzy do LKE oraz listy placówek doswiadczalnych ze strony internetowej | 3 |
| A-L-3 | czytanie literatury | 5 |
| A-L-4 | przygotowanie sie do zaliczenia pisemnego | 7 |
| 30 | ||
| wykłady | ||
| A-W-1 | uczestnictwo w zajęciach | 15 |
| A-W-2 | czytanie wskazanej literatury | 7 |
| A-W-3 | przygotowanie się do zaliczenia pisemnego | 8 |
| 30 | ||
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
| KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
|---|---|
| M-1 | wykład informacyjny |
| M-2 | dyskusja dydaktyczna związana z wykładem |
| M-3 | film |
| M-4 | ćwiczenia laboratoryjne |
Sposoby oceny
| KOD | Sposób oceny |
|---|---|
| S-1 | Ocena formująca: wejściówka |
| S-2 | Ocena formująca: aktywność na zajęciach |
| S-3 | Ocena podsumowująca: zaliczenie pisemne |
| S-4 | Ocena podsumowująca: złożenie wypełnionego wniosku do LKE |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B9_W01 zna zasady standaryzacji i doboru zwierząt doświadczalnych oraz stosuje zasadę "trzech R" | BL_2A_W03, BL_2A_W07 | P2A_W02, P2A_W04, P2A_W05, P2A_W06, P2A_W07 | C-1 | T-A-1, T-A-3 | M-1, M-4 | S-1, S-3 |
| BL_2A_BLM-S-B9_W02 wskazuje podstawowe kryteria doboru i stosowania metod alternatywnych dla doświadczeń biologicznych | BL_2A_W03, BL_2A_W05 | P2A_W01, P2A_W02, P2A_W03, P2A_W06, P2A_W07 | C-1 | T-A-6, T-W-3 | M-1, M-3 | S-2, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B9_U01 Student samodzielnie wypełnia wniosek do Lokalnej Komisji Etycznej i wybiera właściwy do odpowiednich badań | BL_2A_U01, BL_2A_U15 | P2A_U02, P2A_U05, P2A_U06, P2A_U07, P2A_U09, P2A_U10 | C-1 | T-A-4, T-L-1 | M-4 | S-4 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
| Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B9_K01 student aktywnie pracuej w grupie oraz indywidualnie, postrzega korzyści z racjonalnego wykorzystywania i etycznego postępowania ze zwierzątami w badaniach bilogicznych jak również planuje badania z wykorzystaniem metod alternatywnych | BL_2A_K04, BL_2A_K05 | P2A_K01, P2A_K02, P2A_K03, P2A_K04, P2A_K08 | C-1 | T-A-2, T-A-6, T-W-2 | M-1, M-4 | S-2, S-3 |
Kryterium oceny - wiedza
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B9_W01 zna zasady standaryzacji i doboru zwierząt doświadczalnych oraz stosuje zasadę "trzech R" | 2,0 | studen nie rozumie podstawowych zasad doboru zwierząt laboratoryjnych i źle interpretuje zasadę "trzech R" |
| 3,0 | studen zna kryteria doboru zwierząt laboratoryjnych i potrafi wymieniać działania zasady "trzech R" | |
| 3,5 | zna podział jednostek doświadczalnych i opisuje prawidłowe warunki panujące w laboratorium podczas doświadczenia | |
| 4,0 | wybiera odpowiednie czynności w postepowaniu ze zwierzętami po transporcie i zna zasadę ewidencjonowania | |
| 4,5 | stosuje przepisy prawne i zasadę "trzech R" w ustalaniu ilości osobników doswiadczalnych | |
| 5,0 | prawidłowo dobiera wszystkie czynności związane z założeniem doświadczenia biologicznego | |
| BL_2A_BLM-S-B9_W02 wskazuje podstawowe kryteria doboru i stosowania metod alternatywnych dla doświadczeń biologicznych | 2,0 | student nie potrafi zdefiniować pojęcia "metody alternatywne" |
| 3,0 | student prawidłowo definiuje pojęcie "metody alternatywne" i wskazuje ich zalety | |
| 3,5 | zna podział metod alternatywnych i zwięźle je opisuje | |
| 4,0 | student dobiera odpowiednie metody alternatywne do wskazanej dziedziny | |
| 4,5 | student potrafi zasięgnąć informacji na temat zastosowania wybranej metody alternatywnej w laboratoriach referencyjnych | |
| 5,0 | wymienia wytyczne instytucji zajmujących sie walidacją metod alternatywnych |
Kryterium oceny - umiejętności
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B9_U01 Student samodzielnie wypełnia wniosek do Lokalnej Komisji Etycznej i wybiera właściwy do odpowiednich badań | 2,0 | nie potrafi pobrać właściwego formularza do wypełnienia wniosku z podanej strony internetowej |
| 3,0 | zna adres strony internetowej i potrafi pobierać odpowiednie formularze | |
| 3,5 | zna spis uprawnionych jednostek doświadczalnych i odpowiednio wypełnia rubryki z tym związane | |
| 4,0 | posluguje się tabelą klasyfikacji doświadczenia i wybiera odpowiednie pozycje | |
| 4,5 | prawidłowo dobiera zwierzęta doświadczalne i stopnie inwazyjności zgodnie z harmonogramem badań | |
| 5,0 | sprawnie wypełnia cały wniosek i zrozumiale uzasadnia konieczność użycia podanej liczby osobników |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
| Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
|---|---|---|
| BL_2A_BLM-S-B9_K01 student aktywnie pracuej w grupie oraz indywidualnie, postrzega korzyści z racjonalnego wykorzystywania i etycznego postępowania ze zwierzątami w badaniach bilogicznych jak również planuje badania z wykorzystaniem metod alternatywnych | 2,0 | Nie stwierdza się przełożenia zdobytej wiedzy i umiejętności na kompetecje oraz potrzebe dokształcania się |
| 3,0 | Stwierdza się przełożenia zdobytej wiedzy i umiejętności na kompetecje oraz potrzebe dokształcania się w 30% | |
| 3,5 | Stwierdza się przełożenia zdobytej wiedzy i umiejętności na kompetecje oraz potrzebe dokształcania się w 50% | |
| 4,0 | Stwierdza się przełożenia zdobytej wiedzy i umiejętności na kompetecje oraz potrzebe dokształcania się w 70% | |
| 4,5 | Stwierdza się przełożenia zdobytej wiedzy i umiejętności na kompetecje oraz potrzebe dokształcania się w 85% | |
| 5,0 | Stwierdza się przełożenia zdobytej wiedzy i umiejętności na kompetecje oraz potrzebe dokształcania się w 100% |
Literatura podstawowa
- Brylińska J., Kwiatkowska J, Zwierzęta laboratoryjne. Metody hodowli i doświadczeń, UNIVERSITAS, Kraków, 1996
- Graham L. Patrick, Chemia medyczna. Podstawowe zagadnienia, 2003, s. 69
- Dzienniki Ustaw, Metody alternatywne dostępne w EU dla celów regulacyjnych, 2003, Część B Aneksu V do Dyrektywy 67/548/EC
- Paton W, Człowiek i mysz: badania medyczne na zwierzętach, 1997
- Dzienniki Ustaw, Ustawa o doświadczeniach na zwierzętach, 2005, Dz.U. 2005 nr 33, poz. 289; Dz. U.2006 nr 171. poz 1225, nr 220 poz. 1600
Literatura dodatkowa
- Dzienniki Ustaw, Ustawa o kosmetykach, 2001, Dz. U. 2001 nr 42 poz 473
- Materiały Konferencyjne, Zwierzęta laboratoryjne w eksperymentach biologicznych, SGGW, Warszawa, 2008, Mat. Konf. 18-19 września Warszawa