Wydział Techniki Morskiej i Transportu - Oceanotechnika (S2)
Sylabus przedmiotu Optymalizacja konstrukcji obiektów oceanotechnicznych:
Informacje podstawowe
Kierunek studiów | Oceanotechnika | ||
---|---|---|---|
Forma studiów | studia stacjonarne | Poziom | drugiego stopnia |
Tytuł zawodowy absolwenta | magister inżynier | ||
Obszary studiów | nauk technicznych, studiów inżynierskich | ||
Profil | ogólnoakademicki | ||
Moduł | Przedmiot obieralny 3 | ||
Przedmiot | Optymalizacja konstrukcji obiektów oceanotechnicznych | ||
Specjalność | przedmiot wspólny | ||
Jednostka prowadząca | Katedra Konstrukcji, Mechaniki i Technologii Okrętów | ||
Nauczyciel odpowiedzialny | Zbigniew Sekulski <Zbigniew.Sekulski@zut.edu.pl> | ||
Inni nauczyciele | Zbigniew Sekulski <Zbigniew.Sekulski@zut.edu.pl> | ||
ECTS (planowane) | 3,0 | ECTS (formy) | 3,0 |
Forma zaliczenia | egzamin | Język | polski |
Blok obieralny | 5 | Grupa obieralna | 1 |
Formy dydaktyczne
Wymagania wstępne
KOD | Wymaganie wstępne |
---|---|
W-1 | Podstawy rachunku wektorowego. |
W-2 | Podstawy analizy matematycznej. |
W-3 | Podstawy rachunku różniczkowego. |
Cele przedmiotu
KOD | Cel modułu/przedmiotu |
---|---|
C-1 | Nabycie umiejętności rozpoznawania w praktyce i formułowania matematycznego zadań optymalizacyjnych konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. |
C-2 | Zapoznanie studentów z podstawowymi metodami optymalizacji i nabycie przez nich umiejętności doboru metod optymalizacji do określonych zagadnień optymalizacyjnych konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. |
C-3 | Nabycie umiejętności rozwiązywania sformułowanych zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z wykorzystaniem poznanych metod optymalizacji. |
Treści programowe z podziałem na formy zajęć
KOD | Treść programowa | Godziny |
---|---|---|
ćwiczenia audytoryjne | ||
T-A-1 | Przykłady zastosowań poznanych metod optymalizacji do optymalizacji funkcji analitycznych. | 8 |
T-A-2 | Formułowanie przykładowych zadań optymalizacyji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 4 |
T-A-3 | Zastosowanie wybranych metod optymalizacji do rozwiązania sformułowanych zadań optymalizacji obiektów oceanotechnicznych. | 16 |
T-A-4 | Zaliczenie ćwiczeń. | 2 |
30 | ||
wykłady | ||
T-W-1 | Podstawowe sformułowania i klasyfikacja zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 4 |
T-W-2 | Ogólne sformułowanie algorytmu rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. Klasyfikacja algorytmów optymalizacji obiektów oceanotechnicznych (przeszukiwania, poszukiwania, adaptacyjne). | 4 |
T-W-3 | Omówienie wybranych algorytmów przeszukiwania (systematycznego przeszukiwania, losowego przeszukiwania), poszukiwania (spadku względem współrzędnych, gradientowe) i adaptacyjnych (symulowanego wyżarzania, strategie ewolucyjne, algorytmy genetyczne). | 10 |
T-W-4 | Metody uwzględnienia ograniczeń w zadaniach optymalizacyjnych (metoda Lagrange’a, metody funkcji kary). | 6 |
T-W-5 | Heurystyczne algorytmy optymalizacji (strategie ewolucyjne, algorytmy genetyczne, symulowane wyżarzanie, inne). | 6 |
30 |
Obciążenie pracą studenta - formy aktywności
KOD | Forma aktywności | Godziny |
---|---|---|
ćwiczenia audytoryjne | ||
A-A-1 | Uczestniczenie w zajęciach audytoryjnych. | 30 |
A-A-2 | Opracowywanie zadań do wykonania w ramach pracy własnej. | 6 |
A-A-3 | Przygotowanie się do zaliczenia ćwiczeń. | 2 |
38 | ||
wykłady | ||
A-W-1 | Uczestniczenie w wykładach. | 30 |
A-W-2 | Własne studia literaturowe. | 5 |
A-W-3 | Przygotowanie się do egzaminu. | 3 |
38 |
Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne
KOD | Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne |
---|---|
M-1 | Wykład problemowy, wykład informacyjny, objaśnianie i wyjaśnianie. |
M-2 | Ćwiczenia przedmiotowe. |
Sposoby oceny
KOD | Sposób oceny |
---|---|
S-1 | Ocena formująca: Ocena aktywności studenta na zajęciach. |
S-2 | Ocena podsumowująca: Ocena prac zadanych do samodzielnego wykonania przez studenta. |
S-3 | Ocena podsumowująca: Ocena egzaminu pisemnego z wykładów. |
Zamierzone efekty kształcenia - wiedza
Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
---|---|---|---|---|---|---|---|
O_2A_O03-3_W01 Zna i rozumie ogólne sformułowanie zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_W01, O_2A_W07, O_2A_W10, O_2A_W13 | T2A_W01, T2A_W02, T2A_W03, T2A_W04, T2A_W07, T2A_W08 | InzA2_W02, InzA2_W03, InzA2_W05 | C-1, C-2 | T-A-2, T-A-4, T-W-1 | M-1, M-2 | S-1, S-2, S-3 |
O_2A_O03-3_W02 Zna i rozumie ogólne sformułowanie algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_W01, O_2A_W10 | T2A_W01, T2A_W03, T2A_W04, T2A_W07 | InzA2_W02, InzA2_W05 | C-1 | T-W-2 | M-1 | S-1, S-3 |
O_2A_O03-3_W03 Zna i rozumie wybrane algorytmy optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_W01, O_2A_W10 | T2A_W01, T2A_W03, T2A_W04, T2A_W07 | InzA2_W02, InzA2_W05 | C-2 | T-A-1, T-A-4, T-A-3, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2 | S-1, S-2, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - umiejętności
Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
---|---|---|---|---|---|---|---|
O_2A_O03-3_U01 Posiada umiejętność formułowania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_U09, O_2A_U11 | T2A_U01, T2A_U07, T2A_U08, T2A_U09, T2A_U10, T2A_U12, T2A_U14, T2A_U15, T2A_U17, T2A_U18 | InzA2_U01, InzA2_U02, InzA2_U03, InzA2_U04, InzA2_U05, InzA2_U06, InzA2_U07 | C-2 | T-A-2, T-A-4, T-W-1 | M-1, M-2 | S-1, S-2, S-3 |
O_2A_O03-3_U02 Potrafi zastosować poznane algorytmy optrymalizacji do rozwiązywania prostych zadań optymalizacyjnych konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_U09, O_2A_U10, O_2A_U11, O_2A_U15 | T2A_U01, T2A_U07, T2A_U08, T2A_U09, T2A_U10, T2A_U11, T2A_U12, T2A_U14, T2A_U15, T2A_U17, T2A_U18 | InzA2_U01, InzA2_U02, InzA2_U03, InzA2_U04, InzA2_U05, InzA2_U06, InzA2_U07 | C-2 | T-A-1, T-A-4, T-A-3, T-W-2, T-W-3, T-W-4, T-W-5 | M-1, M-2 | S-1, S-2, S-3 |
O_2A_O03-3_U03 Potrafi poddać krytycznej ocenie uzyskane rezultaty optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_U10, O_2A_U11, O_2A_U14, O_2A_U15 | T2A_U01, T2A_U09, T2A_U10, T2A_U11, T2A_U12, T2A_U14, T2A_U17, T2A_U18 | InzA2_U01, InzA2_U02, InzA2_U03, InzA2_U04, InzA2_U05, InzA2_U06, InzA2_U07 | C-2 | T-A-4, T-A-3 | M-2 | S-1, S-2 |
O_2A_O03-3_U04 Potrafi określić parametry eksploatacyjne konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. | O_2A_U17, O_2A_U19 | T2A_U08, T2A_U09, T2A_U10, T2A_U15, T2A_U17, T2A_U18 | InzA2_U01, InzA2_U02, InzA2_U03, InzA2_U05, InzA2_U06, InzA2_U07 | C-1, C-2, C-3 | T-A-4, T-A-3, T-W-4 | M-1, M-2 | S-1, S-2, S-3 |
Zamierzone efekty kształcenia - inne kompetencje społeczne i personalne
Zamierzone efekty kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów | Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia | Odniesienie do efektów kształcenia prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera | Cel przedmiotu | Treści programowe | Metody nauczania | Sposób oceny |
---|---|---|---|---|---|---|---|
O_2A_O03-3_K01 Posiada świadomość znaczenia formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_K01 | T2A_K01, T2A_K03 | — | C-2 | T-A-2, T-A-4, T-W-1, T-W-2 | M-1, M-2 | S-1, S-2, S-3 |
O_2A_O03-3_K02 Wykazuje się samodzielnością w formułowaniu i rozwiązywaniu problemów optymalizacyji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | O_2A_K01, O_2A_K03 | T2A_K01, T2A_K03 | InzA2_K02 | C-1 | T-A-2, T-A-4, T-A-3 | M-2 | S-1, S-2 |
Kryterium oceny - wiedza
Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
---|---|---|
O_2A_O03-3_W01 Zna i rozumie ogólne sformułowanie zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi podać ogólnego sformułowania zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. |
3,0 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych jednak nie potrafi omówić ani wymienić żadnych elementów tego zadania. | |
3,5 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz wymienić niektóre elementy tego zadania. | |
4,0 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz wymienić elementy tego zadania. | |
4,5 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz szczegółowo omówić niektóre elementy tego zadania. | |
5,0 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz szczegółowo omówić elementy tego zadania. | |
O_2A_O03-3_W02 Zna i rozumie ogólne sformułowanie algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi podać ogólnego sformułowania algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. |
3,0 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych lecz nie potrafi poddać go dyskusji. | |
3,5 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz poddać go powierzchownej dyskusji. | |
4,0 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz poddać go dyskusji zawierającej jednak istotne braki. | |
4,5 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz poddać go szczegółowej dyskusji zawierającej niewielkie braki. | |
5,0 | Student potrafi podać ogólne sformułowanie algorytmu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych oraz poddać go szczegółowej dyskusji. | |
O_2A_O03-3_W03 Zna i rozumie wybrane algorytmy optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi wymienić i pobieżnie omówić przynajmniej trzech poznanych na zajęciach algorytmów optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. |
3,0 | Student potrafi wymienić i pobieżnie omówić niektóre poznane na zajęciach algorytmy optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
3,5 | Student potrafi wymienić i pobieżnie omówić większość poznanych na zajęciach algorytmów optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
4,0 | Student potrafi wymienić i pobieżnie omówić wszystkie poznane na zajęciach algorytmy optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
4,5 | Student potrafi wymienić i szczegółowo omówić większość poznanych na zajęciach algorytmó optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
5,0 | Student potrafi wymienić i szczegółowo omówić wszystkie poznane na zajęciach algorytmy optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. |
Kryterium oceny - umiejętności
Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
---|---|---|
O_2A_O03-3_U01 Posiada umiejętność formułowania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi sformułować zadania optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych pozbawionego wielu istotnych błędów. |
3,0 | Student potrafi sformułować zadanie optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z wieloma uwagami krytycznymi. | |
3,5 | Student potrafi sformułować zadanie optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z kilkoma istotnymi uwagami krytycznymi. | |
4,0 | Student potrafi sformułować zadanie optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z wieloma drobnej wagi uwagami krytycznymi. | |
4,5 | Student potrafi sformułować zadanie optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z kilkoma drobnej wagi uwagami krytycznymi. | |
5,0 | Student potrafi sformułować zadanie optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych bez istotnych uwag krytycznych. | |
O_2A_O03-3_U02 Potrafi zastosować poznane algorytmy optrymalizacji do rozwiązywania prostych zadań optymalizacyjnych konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi dobrać algorytmu optymalizacji odpowiedniego do sformułowanego zadania lub dobiera jednak stosuje go z wiloma istotnymi błędami. |
3,0 | Student potrafi dobrać algorytm optymalizacji odpowiedni do sformułowanego zadania jednak stosuje go w praktyce z istotnymi błędami. | |
3,5 | Student potrafi dobrać algorytm optymalizacji odpowiedni do sformułowanego zadania i stosuje go w praktyce z wieloma drobnymi błędami. | |
4,0 | Student potrafi dobrać algorytm optymalizacji odpowiedni do sformułowanego zadania i stosuje go w praktyce z niewieloma drobnymi błędami. | |
4,5 | Student potrafi dobrać algorytm optymalizacji odpowiedni do sformułowanego zadania i stosuje go w praktyce z niewieloma błędami. | |
5,0 | Student potrafi dobrać algorytm optymalizacji odpowiedni do sformułowanego zadania oraz potrafi zastosować go w praktyce. | |
O_2A_O03-3_U03 Potrafi poddać krytycznej ocenie uzyskane rezultaty optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi przedyskutować krytycznie uzyskanych rezultatów optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych bez wielu istotnych krytycznych uwag prowadzącego zajęcia. |
3,0 | Student potrafi przedyskutować krytycznie uzyskane rezultaty optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych jednak z wieloma istotnymi uwagami krytycznymi. | |
3,5 | Student potrafi przedyskutować krytycznie uzyskane rezultaty optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z niewielką liczbą mało znaczących uwag krytycznych oraz niewielką liczbą istotnych uwag krytycznych. | |
4,0 | Student potrafi przedyskutować krytycznie uzyskane rezultaty optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych jednak z dużą liczbą mało znaczących uwag krytycznych. | |
4,5 | Student potrafi przedyskutować krytycznie uzyskane rezultaty optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z małą liczbą mało znaczących uwag krytycznych. | |
5,0 | Student potrafi przedyskutować krytycznie uzyskane rezultaty optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych bez znaczących uwag krytycznych. | |
O_2A_O03-3_U04 Potrafi określić parametry eksploatacyjne konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. | 2,0 | Nie potrafi zadowalająco określić parametrów eksploatacyjnych konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. |
3,0 | Potrafi zadowalająco z wieloma istotnymi błędami określić parametry eksploatacyjne konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. | |
3,5 | Potrafi poprawnie z wieloma istotnymi błędami określić parametry eksploatacyjne konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. | |
4,0 | Potrafi poprawnie z małą liczbą istotnych błędów określić parametry eksploatacyjne konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. | |
4,5 | Potrafi wnikliwie i z małą liczbą nie istotnych błędów określić parametry eksploatacyjne konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. | |
5,0 | Potrafi bardzo wnikliwie i bez istotnych błędów określić parametry eksploatacyjne konstrukcji obiektów oceanotechnicznych z uwzględnieniem wytrzymałościowych kryteriów oceny elementow konstrukcyjnych. |
Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne
Efekt kształcenia | Ocena | Kryterium oceny |
---|---|---|
O_2A_O03-3_K01 Posiada świadomość znaczenia formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi wypowiedzieć nawet powierzchownych sądów o znaczeniu formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. |
3,0 | Student potrafi wypowiedzieć powierzchowne sądy o znaczeniu formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
3,5 | Student potrafi wypowiedzieć się obszernie jednak pobieżnie o znaczeniu formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
4,0 | Student potrafi wypowiedzieć się obszernie jednak z nieznaczną wnikliwością o znaczeniu formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
4,5 | Student potrafi wypowiedzieć się obszernie i wnikliwie o znaczeniu formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
5,0 | Student potrafi wypowiedzieć się obszernie i bardzo wnikliwie o znaczeniu formułowania i rozwiązywania zadań optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | |
O_2A_O03-3_K02 Wykazuje się samodzielnością w formułowaniu i rozwiązywaniu problemów optymalizacyji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych. | 2,0 | Student nie potrafi samodzielnie sformułować problemu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych i rozwiązać go bez wielu istotnych uwag krytycznychi. |
3,0 | Student nie potrafi samodzielnie sformułować problemu optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych i rozwiązać go bez istotnych uwag krytycznychi. | |
3,5 | Student potrafi samodzielnie sformułować problem optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych i rozwiązać go jednak dużą liczbą mało istotnych uwag krytycznych oraz jedną lub dwoma istotnymi uwagami krytycznymi. | |
4,0 | Student potrafi samodzielnie sformułować problem optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych i rozwiązać go z małą liczbą mało istotnych uwag krytycznych oraz jedną lub dwoma istotnymi uwagami krytycznymi. | |
4,5 | Student potrafi samodzielnie sformułować problem optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych i rozwiązać go z małą liczbą mało istotnych uwag krytycznych. | |
5,0 | Student potrafi samodzielnie sformułować problem optymalizacji konstrukcji obiektów oceanotechnicznych i rozwiązać go bez istotnych uwag krytycznych. |
Literatura podstawowa
- Amborski K., Podstawy metod optymalizacji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2009
- Kusiak J., Danielewska-Tułecka A., Oprocha P., Optymalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2009
- Popov O. S., Metody numeryczne i optymalizacja, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, Szczecin, 1999
- Stadnicki J., Teoria i praktyka rozwiązywania zadań optymalizacji, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2006
- Haftka R. T., Gürdal Z., Elements of Structural Optimization, Kluwer, 1992
- Sekulski Z., Wybrane problemy optymalizacji wielokryterialnej we wstępnym projektowaniu konstrukcji kadłuba statków morskich, Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, Szczecin, 2012
Literatura dodatkowa
- Bhatti M. A., Practical Optimization Methods with Mathematica Applications, Springer Verlag, 2000
- Sójka Z., Statek optymalny, Wydawnictwo Morskie, Gdynia, 1964
- Szymczak Cz., Elementy teorii projektowania, PWN, Warszawa, 1998
- Tarnowski W., Optymalizacja i polioptymalizacja w technice, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin, 2011