ZUT - Polska Rama Kwalifikacji / Rok 2020/2021 / Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa / Technologia żywności i żywienie człowieka (S2) / Sylabus przedmiotu - Wybrane działy w technologii produktów rybnych

Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa - Technologia żywności i żywienie człowieka (S2)

Sylabus przedmiotu Wybrane działy w technologii produktów rybnych:

Informacje podstawowe

Kierunek studiów	Technologia żywności i żywienie człowieka
Forma studiów	studia stacjonarne	Poziom	drugiego stopnia
Tytuł zawodowy absolwenta	magister inżynier
Obszary studiów	charakterystyki PRK, kompetencje inżynierskie PRK
Profil	ogólnoakademicki
Moduł	—
Przedmiot	Wybrane działy w technologii produktów rybnych
Specjalność	technologia rybna
Jednostka prowadząca	Katedra Technologii Rybnej, Roślinnej i Gastronomicznej
Nauczyciel odpowiedzialny	Grzegorz Tokarczyk <Grzegorz.Tokarczyk@zut.edu.pl>
Inni nauczyciele	Katarzyna Felisiak <Katarzyna.Felisiak@zut.edu.pl>
ECTS (planowane)	4,0	ECTS (formy)	4,0
Forma zaliczenia	egzamin	Język	polski
Blok obieralny	—	Grupa obieralna	—

Formy dydaktyczne

Forma dydaktyczna	KOD	Semestr	Godziny	ECTS	Waga	Zaliczenie
laboratoria	L	1	40	3,0	0,50	zaliczenie
wykłady	W	1	20	1,0	0,50	egzamin

Wymagania wstępne

KOD	Wymaganie wstępne
W-1	Znajomość wiedzy z zakresu systematyki ryb, chemii żywności, ogólnej technologii żywności oraz technologii rybnej.

Cele przedmiotu

KOD	Cel modułu/przedmiotu
C-1	Opanowanie wiedzy w zakresie najnowszych osiągnięć technologicznych i technicznych stosowanych w przemyśle rybnym.
C-2	Kreowanie właściwości funkcjonalnych składników żywności pochodzenia wodnego oraz wykorzystanie odpadów przemysłu rybnego.
C-3	Zapewnienie oraz zwiększenie zdrowotności i bezpieczeństwa żywności podczas wprowadzania nowych oraz istniejących obecnie procesów technologicznych.

Treści programowe z podziałem na formy zajęć

KOD	Treść programowa	Godziny
laboratoria
T-L-1	Otrzymywanie hydrolizatu białkowego z odpadów rybnych.	5
T-L-2	Otrzymywanie strukturowanych farszów rybnych metodą enzymatycznej modyfikacji.	5
T-L-3	Wykorzystanie reakcji plasteinowej w modyfikacji żywności.	3
T-L-4	Wytwarzanie izolatów, hydrolizatów i biopreparatów metodami enzymatycznymi.	5
T-L-5	Zastosowanie transglutaminazy do kreowania nowych produktów z surowców pochodzenia wodnego.	6
T-L-6	Zastosowanie substancji wspomagających proces proteolizy w mięsie ryb pochodzących z różnych okresów połowu.	5
T-L-7	Zastosowanie dodatków profilujących właściwości reologiczne mięsa ryb.	5
T-L-8	Odzyskiwanie części jadalnych z przemysłowych odpadów rybnych i opracowywanie nowych wyrobów.	6
		40
wykłady
T-W-1	Postępy w zakresie wykorzystania promieniowania w przemyśle rybnym (promienie podczerwone, mikrofale, grzejnictwo dielektryczne, ultradźwięki i inne).	2
T-W-2	Charakterystyka i wykorzystanie transglutaminazy w przemyśle rybnym.	2
T-W-3	Postępy w barwieniu żywności naturalnymi barwnikami.	1
T-W-4	Ryby o niskiej wartości technologicznej, tzw. „małocenne”, kryl antarktyczny i uboczne surowce przemysłu rybnego jako źródło specyficznych substancji odżywczych.	2
T-W-5	Fizyczne, chemiczne i enzymatyczne metody izolacji białek i lipidów.	3
T-W-6	Otrzymywanie izolatów, koncentratów i biopreparatów spożywczych z ryb i skorupiaków.	1
T-W-7	Technologia enzymatycznie strukturowanych wyrobów rybnych.	3
T-W-8	Intensyfikacja procesu dojrzewania ryb solonych przy użyciu preparatów mikrobiologicznych.	3
T-W-9	Wzbogacanie żywności przekąskowej mięsem ryb.	3
		20

Obciążenie pracą studenta - formy aktywności

KOD	Forma aktywności	Godziny
laboratoria
A-L-1	Uczestnictwo w zajęciach	40
A-L-2	Przygotowanie się do zajęć laboratoryjnych	14
A-L-3	Opracowanie wyników doświadczeń wykonanych na zajęciach	14
A-L-4	Przygotowanie się do kolokwium	10
A-L-5	Przygotowanie się do wejściówki	5
A-L-6	Kontakt z nauczycielem poza wyznaczonymi godzinami zajęć.	8
		91
wykłady
A-W-1	Uczestnictwo w zajęciach	20
A-W-2	Godziny kontaktowe z nauczycielem	2
A-W-3	Studiowanie wskazanej na zajęciach literatury	3
A-W-4	Przygotowanie się do egzaminu	6
		31

Metody nauczania / narzędzia dydaktyczne

KOD	Metoda nauczania / narzędzie dydaktyczne
M-1	Metoda podająca (wykład, objaśnienie lub wyjaśnienie)
M-2	Metoda aktywizująca (dyskusja dydaktyczna związana z wykładem)
M-3	Metoda eksponująca (film związany z wykładem)
M-4	Metoda praktyczna (pokaz, ćwiczenia laboratoryjne)

Sposoby oceny

KOD	Sposób oceny
S-1	Ocena formująca: Egzamin w formie pisemnej - odpowiedzi na 5-7 pytań obejmujących cały materiał
S-2	Ocena formująca: W przypadku nie zdania egzaminu pisemnego, obowiązuje egzamin ustny z całego materiału
S-3	Ocena formująca: Zaliczenie części praktycznej przedmiotu - pozytywne zaliczenie 3 - 5 kolokwiów z zadanego materiału.
S-4	Ocena formująca: Egzamin w formie pisemnej - odpowiedzi na 4-7 pytań obejmujących cały materiał

Zamierzone efekty uczenia się - wiedza

Zamierzone efekty uczenia się	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
TZZ_2A_C1tr_W01 Student potrafi właściwie dobrać rodzaj obróbki wstępnej oraz sposob przetworzenia surowca. Potrafi wytłumaczyć procesy zachodzące w surowcu po jego pozyskaniu, przed i po procesie przetwarzania. Potrafi zaproponować odpowiedni proces technologiczny w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.	TZZ_2A_W11, TZZ_2A_W12, TZZ_2A_W13	—	—	C-1, C-2, C-3	T-W-6, T-W-9, T-W-7, T-W-1, T-W-4, T-W-2, T-W-3, T-W-5	M-4, M-3, M-2, M-1	S-2, S-3, S-4

Zamierzone efekty uczenia się - umiejętności

Zamierzone efekty uczenia się	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
TZZ_2A_C1tr_U01 Student potrafi zorganizować stanowisko pracy dla siebie i grupy osób biorących udział w zajęciach. Potrafi we właściwy sposób przydzielać zadania poszczególnym członkom zespołu, umie organizować pracę w zespole i ją nadzorować aby zrealizować opracowany harmonogram pracy. Zdaje sobie sprawę z korzyści wynikających z ciągłego nabywania umiejetności. We właściwy sposob wykorzystuje nabytą wiedzę w trakcie wykonywania powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy wynikające w czasie realizacji zadań oraz wykorzystać w tym celu właściwe metody i materiały. Potrafi wykorzystać dostępne metody i urządzenia do obrobki i przetwarzania surowca rybnego celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.	TZZ_2A_U01, TZZ_2A_U02, TZZ_2A_U03, TZZ_2A_U05, TZZ_2A_U06, TZZ_2A_U13, TZZ_2A_U15, TZZ_2A_U16	—	—	C-2, C-3	T-L-8, T-L-4, T-L-5, T-L-6, T-L-7, T-L-3, T-L-1, T-L-2	M-4, M-2, M-1	S-2, S-3, S-4

Zamierzone efekty uczenia się - inne kompetencje społeczne i personalne

Zamierzone efekty uczenia się	Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	Odniesienie do efektów zdefiniowanych dla obszaru kształcenia	Odniesienie do efektów uczenia się prowadzących do uzyskania tytułu zawodowego inżyniera	Cel przedmiotu	Treści programowe	Metody nauczania	Sposób oceny
TZZ_2A_C1tr_K01 Student właściwie wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności w realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi odpowiedzialnie rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Samodzielnie podejmuje decyzje związane z relizacja zadań. Jest kreatywny i otwarty na sugestie, postepuje zgodnie z zasadami etyki i nie obawia się wyrażać własnej opinii. Jest świadomy konieczności ciągłego nabywania wiedzy.	TZZ_2A_K01, TZZ_2A_K02, TZZ_2A_K03, TZZ_2A_K04	—	—	C-1, C-2, C-3	T-W-6, T-W-7, T-W-1, T-W-4, T-W-2, T-W-3, T-L-8, T-L-4, T-L-5, T-L-6, T-L-7	M-4, M-3, M-2, M-1	S-3, S-4

Kryterium oceny - wiedza

Efekt uczenia się	Ocena	Kryterium oceny
TZZ_2A_C1tr_W01 Student potrafi właściwie dobrać rodzaj obróbki wstępnej oraz sposob przetworzenia surowca. Potrafi wytłumaczyć procesy zachodzące w surowcu po jego pozyskaniu, przed i po procesie przetwarzania. Potrafi zaproponować odpowiedni proces technologiczny w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.	2,0	Student nie potrafi dobrać właściwego rodzaju obróbki wstępnej surowca ani sposobu jego przetworzenia. Nie potrafi wytłumaczyć podstawowych procesów zachodzących w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Nie potrafi dobrać odpowiedniego sposobu przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,0	Student potrafi dobrać niektóre rodzaje obróbki wstępnej surowca oraz sposoby jego przetworzenia. Potrafi wytłumaczyć niektóre procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Poprawnie dobiera niektóre sposoby przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,5	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca oraz metodę jego przetworzenia. Potrafi wytłumaczyć podstawowe procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Poprawnie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	4,0	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca, metodę jego przetworzenia i potrafi wytłumaczyć wybór, którego dokonał. Rozumie i potrafi wytłumaczyć procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Właściwie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	4,5	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca, metodę jego przetworzenia i potrafi wytłumaczyć wybór, którego dokonał. Bez trudu dokonuje porównania efektywności zaproponowanych metod i korzyści wynikających z ich zastosowania. Rozumie i potrafi wytłumaczyć oraz powiązać ze sobą procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Właściwie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i potrafi przewidzieć końcowy efekt uzyskany w zależności od zastosowanego surowca.
	5,0	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca, metodę jego przetworzenia i potrafi wytłumaczyć wybór, którego dokonał. Bez trudu dokonuje porównania efektywności zaproponowanych metod i korzyści wynikających z ich zastosowania. Rozumie i potrafi wytłumaczyć oraz powiązać ze sobą procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Właściwie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca. Potrafi przewidzieć końcowy efekt uzyskany w zależności od zastosowanego surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i samodzielnie proponuje odpowiednie techniki i operacje niezbędne do przetworzenia surowca.

Kryterium oceny - umiejętności

Efekt uczenia się	Ocena	Kryterium oceny
TZZ_2A_C1tr_U01 Student potrafi zorganizować stanowisko pracy dla siebie i grupy osób biorących udział w zajęciach. Potrafi we właściwy sposób przydzielać zadania poszczególnym członkom zespołu, umie organizować pracę w zespole i ją nadzorować aby zrealizować opracowany harmonogram pracy. Zdaje sobie sprawę z korzyści wynikających z ciągłego nabywania umiejetności. We właściwy sposob wykorzystuje nabytą wiedzę w trakcie wykonywania powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy wynikające w czasie realizacji zadań oraz wykorzystać w tym celu właściwe metody i materiały. Potrafi wykorzystać dostępne metody i urządzenia do obrobki i przetwarzania surowca rybnego celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.	2,0	Student nie potrafi zorganizować stanowiska pracy ani nadzorować pracy w zespole. Nie jest w stanie wykorzystać nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Nie potrafi zastosować żadnych metod i materiałów w celu rozwiązania problemu. Nie potrafi wykorzystać żdnych metod i urządzeń służących do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,0	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie.Wykorzystuje tylko część nabytej wiedzy do rozwiązywania napotkanych problemów. Potrafi zastosować niektóre metody i materiały w celu rozwiązania problemu. Wykorzystuje część metod i urządzeń służących do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,5	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu. Potrafi zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić wlasny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	4,0	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu, jak również zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów i potrafi wyjaśnić dany problem teoretycznie i o nim dyskutować. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić własny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i sam proponuje rozwiązanie danego problemu.
	4,5	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu, jak również zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów i potrafi wyjaśnić dany problem teoretycznie i o nim dyskutować. Analitycznie podchodzi do problemu i właściwie potrafi oszacować korzyści i negatywne skutki zastosowanej metody przetwarzania surowca. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić własny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i sam proponuje rozwiązanie danego problemu. Samodzielnie podejmuje decyzje.
	5,0	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu, jak również zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników.Proponuje zastosowanie odpowiednich narzędzi do usprawnienia pracy zespołu. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów i potrafi wyjaśnić dany problem teoretycznie i o nim dyskutować a takze proponuje alternatywne sposoby rozwiązania problemu. Analitycznie podchodzi do problemu i właściwie potrafi oszacować korzyści i negatywne skutki zastosowanej metody przetwarzania surowca. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić własny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i sam proponuje rozwiązanie danego problemu. Samodzielnie podejmuje decyzje i jest świadomy swojego wyboru.

Kryterium oceny - inne kompetencje społeczne i personalne

Efekt uczenia się	Ocena	Kryterium oceny
TZZ_2A_C1tr_K01 Student właściwie wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności w realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi odpowiedzialnie rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Samodzielnie podejmuje decyzje związane z relizacja zadań. Jest kreatywny i otwarty na sugestie, postepuje zgodnie z zasadami etyki i nie obawia się wyrażać własnej opinii. Jest świadomy konieczności ciągłego nabywania wiedzy.	2,0	Student nie potrafi wykorzystać nabytej wiedzy i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Nie potrafi odpowiedzialnie rozwiązywać problemów i zadań przed nim stawianych. Nie potrafi podjąć decyzji dotyczących danego problemu. Nie jest kreatywny i nie postępuje zgodnie z zasadami etyki. Nie jest w stanie wyrażać własnej opinii i nie jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy.
	3,0	Student w części wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Jest dość kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie niektórych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy.
	3,5	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Podejmuje decyzje w sprawach mniej istotnych. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie niektórych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.
	4,0	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Podejmuje samodzielnie decyzje. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie zaistniałych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.
	4,5	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Rozwiązuje samodzielnie problemy i zadania przed nim stawiane. Podejmuje samodzielnie decyzje i potrafi oszacować konsekwencje swoich decyzji. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie zaistniałych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.
	5,0	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Rozwiązuje samodzielnie problemy i zadania przed nim stawiane, proponuje alternatywne rozwiazania problemu. Podejmuje samodzielnie decyzje i potrafi oszacować konsekwencje swoich decyzji. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie zaistniałych problemów i jest w tym konsekwentny. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.

Literatura podstawowa

Kołakowski E., Bednarski W., Bielecki S., Enzymatyczna modyfikacja składników żywności, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Szczecinie, Szczecin, 2005
Sikorski Z.E., Technologia żywności pochodzenia morskiego, WNT, Warszawa, 1980
Sikorski Z.E., Morskie surowce żywnościowe, WNT, Warszawa, 1992
Kołakowski E., Technologia mrożonych przetworów rybnych, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1984
Kołakowski E., Technologia farszow rybnych, PWN, Warszawa, 1986
Kołakowski E., Gajowiecki L, Optimization of autoproteolysis to obtain an edible product „precipitate” from Antarctic krill (Euphausia superba Dana), Fishing News Books, 1992, Rozdział w Seafood Science and Technology, pod edycją G. Bligh
Sikorski Z.E., Ryby i bezkręgowce morskie, WNT, Warszawa, 2005
Kawka T., Dutkiewicz D., Maszyny do obróbki ryb i kalmarów, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1986

Literatura dodatkowa

Ziemba Z., Podstawy cieplnego utrwalania żywności, WNT, Warszawa, 1993
Van Nostrand Reinhold, The Seafood Industry, New York, 1990, Chapt. 9. Processing Molluscs; Chapt. 10. Processing Crustaceans; pod redakcją R.E. Martin i G.J. Flik
Kolakowski E., Kołakowska A., Tokarczyk G., Kołodziejski W., Pawlikowski B., Postępy w technologii konserw rybnych, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Szczecinie, Szczecin, 2007, Informator dla przedsiębiorców
Sikorski Z.E., Chemiczne i funkcjonalne właściwości składników żywności, PWN, Warszawa, 1994
Konarzewski J., Ligocki H., Ogulewicz J., Towaroznawstwo ryb, Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, Warszawa, 1968
Kołakowski E., Chrzanowski S., Orwat G., Opakowania z tworzyw sztucznych w przemyśle rybnym, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1976
Kołakowski E., Chrzanowski S., Orwat G., Opakowania z tworzyw sztucznych w przemyśle rybnym, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk, 1976
Kolakowski E., Kołakowska A., Tokarczyk G., Kołodziejski W., Pawlikowski B., Postępy w technologii konserw rybnych, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Szczecinie, Szczecin, 2007, Informator dla przedsiębiorców
Instrukcje Technologiczne ZPR, 2011
Instrukcje technologiczne CPR, 2011
Magazyn Przemysłu Rybnego, 2011
Przemysł Spożywczy, 2011
Wiadomości Rybackie, 2011

Treści programowe - laboratoria

KOD	Treść programowa	Godziny
T-L-1	Otrzymywanie hydrolizatu białkowego z odpadów rybnych.	5
T-L-2	Otrzymywanie strukturowanych farszów rybnych metodą enzymatycznej modyfikacji.	5
T-L-3	Wykorzystanie reakcji plasteinowej w modyfikacji żywności.	3
T-L-4	Wytwarzanie izolatów, hydrolizatów i biopreparatów metodami enzymatycznymi.	5
T-L-5	Zastosowanie transglutaminazy do kreowania nowych produktów z surowców pochodzenia wodnego.	6
T-L-6	Zastosowanie substancji wspomagających proces proteolizy w mięsie ryb pochodzących z różnych okresów połowu.	5
T-L-7	Zastosowanie dodatków profilujących właściwości reologiczne mięsa ryb.	5
T-L-8	Odzyskiwanie części jadalnych z przemysłowych odpadów rybnych i opracowywanie nowych wyrobów.	6
		40

Treści programowe - wykłady

KOD	Treść programowa	Godziny
T-W-1	Postępy w zakresie wykorzystania promieniowania w przemyśle rybnym (promienie podczerwone, mikrofale, grzejnictwo dielektryczne, ultradźwięki i inne).	2
T-W-2	Charakterystyka i wykorzystanie transglutaminazy w przemyśle rybnym.	2
T-W-3	Postępy w barwieniu żywności naturalnymi barwnikami.	1
T-W-4	Ryby o niskiej wartości technologicznej, tzw. „małocenne”, kryl antarktyczny i uboczne surowce przemysłu rybnego jako źródło specyficznych substancji odżywczych.	2
T-W-5	Fizyczne, chemiczne i enzymatyczne metody izolacji białek i lipidów.	3
T-W-6	Otrzymywanie izolatów, koncentratów i biopreparatów spożywczych z ryb i skorupiaków.	1
T-W-7	Technologia enzymatycznie strukturowanych wyrobów rybnych.	3
T-W-8	Intensyfikacja procesu dojrzewania ryb solonych przy użyciu preparatów mikrobiologicznych.	3
T-W-9	Wzbogacanie żywności przekąskowej mięsem ryb.	3
		20

Formy aktywności - laboratoria

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-L-1	Uczestnictwo w zajęciach	40
A-L-2	Przygotowanie się do zajęć laboratoryjnych	14
A-L-3	Opracowanie wyników doświadczeń wykonanych na zajęciach	14
A-L-4	Przygotowanie się do kolokwium	10
A-L-5	Przygotowanie się do wejściówki	5
A-L-6	Kontakt z nauczycielem poza wyznaczonymi godzinami zajęć.	8
		91

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Formy aktywności - wykłady

KOD	Forma aktywności	Godziny
A-W-1	Uczestnictwo w zajęciach	20
A-W-2	Godziny kontaktowe z nauczycielem	2
A-W-3	Studiowanie wskazanej na zajęciach literatury	3
A-W-4	Przygotowanie się do egzaminu	6
		31

(*) 1 punkt ECTS, odpowiada około 30 godzinom aktywności studenta

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia się	TZZ_2A_C1tr_W01	Student potrafi właściwie dobrać rodzaj obróbki wstępnej oraz sposob przetworzenia surowca. Potrafi wytłumaczyć procesy zachodzące w surowcu po jego pozyskaniu, przed i po procesie przetwarzania. Potrafi zaproponować odpowiedni proces technologiczny w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	TZZ_2A_W11	Ma poszerzoną wiedzę na temat technologii żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego ze szczególnym uwzględnieniem nowych metod przetwarzania.
	TZZ_2A_W12	Ma pogłębioną wiedzę w zakresie surowców pochodzenia roślinnego i zwierzęcego ich cech fizykochemicznych i wartości odżywczej.
	TZZ_2A_W13	Ma ugruntowaną wiedzę w zakresie projektowania produktów spożywczych, linii technologicznych w tym systemów pakowania.
Cel przedmiotu	C-1	Opanowanie wiedzy w zakresie najnowszych osiągnięć technologicznych i technicznych stosowanych w przemyśle rybnym.
	C-2	Kreowanie właściwości funkcjonalnych składników żywności pochodzenia wodnego oraz wykorzystanie odpadów przemysłu rybnego.
	C-3	Zapewnienie oraz zwiększenie zdrowotności i bezpieczeństwa żywności podczas wprowadzania nowych oraz istniejących obecnie procesów technologicznych.
Treści programowe	T-W-6	Otrzymywanie izolatów, koncentratów i biopreparatów spożywczych z ryb i skorupiaków.
	T-W-9	Wzbogacanie żywności przekąskowej mięsem ryb.
	T-W-7	Technologia enzymatycznie strukturowanych wyrobów rybnych.
	T-W-1	Postępy w zakresie wykorzystania promieniowania w przemyśle rybnym (promienie podczerwone, mikrofale, grzejnictwo dielektryczne, ultradźwięki i inne).
	T-W-4	Ryby o niskiej wartości technologicznej, tzw. „małocenne”, kryl antarktyczny i uboczne surowce przemysłu rybnego jako źródło specyficznych substancji odżywczych.
	T-W-2	Charakterystyka i wykorzystanie transglutaminazy w przemyśle rybnym.
	T-W-3	Postępy w barwieniu żywności naturalnymi barwnikami.
	T-W-5	Fizyczne, chemiczne i enzymatyczne metody izolacji białek i lipidów.
Metody nauczania	M-4	Metoda praktyczna (pokaz, ćwiczenia laboratoryjne)
	M-3	Metoda eksponująca (film związany z wykładem)
	M-2	Metoda aktywizująca (dyskusja dydaktyczna związana z wykładem)
	M-1	Metoda podająca (wykład, objaśnienie lub wyjaśnienie)
Sposób oceny	S-2	Ocena formująca: W przypadku nie zdania egzaminu pisemnego, obowiązuje egzamin ustny z całego materiału
	S-3	Ocena formująca: Zaliczenie części praktycznej przedmiotu - pozytywne zaliczenie 3 - 5 kolokwiów z zadanego materiału.
	S-4	Ocena formująca: Egzamin w formie pisemnej - odpowiedzi na 4-7 pytań obejmujących cały materiał
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi dobrać właściwego rodzaju obróbki wstępnej surowca ani sposobu jego przetworzenia. Nie potrafi wytłumaczyć podstawowych procesów zachodzących w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Nie potrafi dobrać odpowiedniego sposobu przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,0	Student potrafi dobrać niektóre rodzaje obróbki wstępnej surowca oraz sposoby jego przetworzenia. Potrafi wytłumaczyć niektóre procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Poprawnie dobiera niektóre sposoby przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,5	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca oraz metodę jego przetworzenia. Potrafi wytłumaczyć podstawowe procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Poprawnie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	4,0	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca, metodę jego przetworzenia i potrafi wytłumaczyć wybór, którego dokonał. Rozumie i potrafi wytłumaczyć procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Właściwie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	4,5	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca, metodę jego przetworzenia i potrafi wytłumaczyć wybór, którego dokonał. Bez trudu dokonuje porównania efektywności zaproponowanych metod i korzyści wynikających z ich zastosowania. Rozumie i potrafi wytłumaczyć oraz powiązać ze sobą procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Właściwie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i potrafi przewidzieć końcowy efekt uzyskany w zależności od zastosowanego surowca.
	5,0	Student dobiera we właściwy sposób rodzaj obróbki wstępnej surowca, metodę jego przetworzenia i potrafi wytłumaczyć wybór, którego dokonał. Bez trudu dokonuje porównania efektywności zaproponowanych metod i korzyści wynikających z ich zastosowania. Rozumie i potrafi wytłumaczyć oraz powiązać ze sobą procesy zachodzące w surowcu po jego połowie i podczas przetwarzania. Właściwie dobiera odpowiedni sposób przetworzenia surowca. Potrafi przewidzieć końcowy efekt uzyskany w zależności od zastosowanego surowca rybnego w celu stworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i samodzielnie proponuje odpowiednie techniki i operacje niezbędne do przetworzenia surowca.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia się	TZZ_2A_C1tr_U01	Student potrafi zorganizować stanowisko pracy dla siebie i grupy osób biorących udział w zajęciach. Potrafi we właściwy sposób przydzielać zadania poszczególnym członkom zespołu, umie organizować pracę w zespole i ją nadzorować aby zrealizować opracowany harmonogram pracy. Zdaje sobie sprawę z korzyści wynikających z ciągłego nabywania umiejetności. We właściwy sposob wykorzystuje nabytą wiedzę w trakcie wykonywania powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy wynikające w czasie realizacji zadań oraz wykorzystać w tym celu właściwe metody i materiały. Potrafi wykorzystać dostępne metody i urządzenia do obrobki i przetwarzania surowca rybnego celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	TZZ_2A_U01	Posiada umiejętność wyszukiwania, zrozumienia, analizy i wykorzystywania potrzebnych informacji pochodzących z literatury, baz danych i innych źródeł. Potrafi uzyskane informacje integrować, dokonać ich interpretacji, a także wyciągać wnioski oraz formułować i uzasadniać opinie.
	TZZ_2A_U02	Potrafi pracować indywidualnie i w zespole, umie oszacować czas potrzebny na realizację zleconego zadania, potrafi opracować i zrealizować harmonogram prac zapewniający dotrzymanie terminów.
	TZZ_2A_U03	Potrafi opracować dokumentację dotyczącą realizacji zadania inżynierskiego i przygotować tekst zawierający omówienie wyników realizacji tego zadania oraz przedstawić je także w formie werbalnej (prezentacji) w języku polskim i obcym.
	TZZ_2A_U05	Ma umiejętność samokształcenia się m.in. w celu podnoszenia kompetencji zawodowych.
	TZZ_2A_U06	Potrafi określić wpływ procesów mikrobiologicznych na poprawność przetwarzania surowca, potrafi zbadać związek pomiędzy warunkami produkcji a zagrożeniami mikrobiologicznymi.
	TZZ_2A_U13	Potrafi opracować procedury produkcji i dokumentację technologiczną produktów roślinnych i zwierzęcych
	TZZ_2A_U15	Potrafi zastosować w praktyce nowe metody uszlachetniania produktów spożywczych.
	TZZ_2A_U16	Potrafi w sposób logiczny powiązać zależności pomiędzy czynnikami biologicznymi, przetwarzaniem a jakością uzyskanych produktów spożywczych uwzględniając aspekty systemowe i pozatechniczne.
Cel przedmiotu	C-2	Kreowanie właściwości funkcjonalnych składników żywności pochodzenia wodnego oraz wykorzystanie odpadów przemysłu rybnego.
Cel przedmiotu	C-3	Zapewnienie oraz zwiększenie zdrowotności i bezpieczeństwa żywności podczas wprowadzania nowych oraz istniejących obecnie procesów technologicznych.
Treści programowe	T-L-8	Odzyskiwanie części jadalnych z przemysłowych odpadów rybnych i opracowywanie nowych wyrobów.
	T-L-4	Wytwarzanie izolatów, hydrolizatów i biopreparatów metodami enzymatycznymi.
	T-L-5	Zastosowanie transglutaminazy do kreowania nowych produktów z surowców pochodzenia wodnego.
	T-L-6	Zastosowanie substancji wspomagających proces proteolizy w mięsie ryb pochodzących z różnych okresów połowu.
	T-L-7	Zastosowanie dodatków profilujących właściwości reologiczne mięsa ryb.
	T-L-3	Wykorzystanie reakcji plasteinowej w modyfikacji żywności.
	T-L-1	Otrzymywanie hydrolizatu białkowego z odpadów rybnych.
	T-L-2	Otrzymywanie strukturowanych farszów rybnych metodą enzymatycznej modyfikacji.
Metody nauczania	M-4	Metoda praktyczna (pokaz, ćwiczenia laboratoryjne)
	M-2	Metoda aktywizująca (dyskusja dydaktyczna związana z wykładem)
	M-1	Metoda podająca (wykład, objaśnienie lub wyjaśnienie)
Sposób oceny	S-2	Ocena formująca: W przypadku nie zdania egzaminu pisemnego, obowiązuje egzamin ustny z całego materiału
	S-3	Ocena formująca: Zaliczenie części praktycznej przedmiotu - pozytywne zaliczenie 3 - 5 kolokwiów z zadanego materiału.
	S-4	Ocena formująca: Egzamin w formie pisemnej - odpowiedzi na 4-7 pytań obejmujących cały materiał
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi zorganizować stanowiska pracy ani nadzorować pracy w zespole. Nie jest w stanie wykorzystać nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Nie potrafi zastosować żadnych metod i materiałów w celu rozwiązania problemu. Nie potrafi wykorzystać żdnych metod i urządzeń służących do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,0	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie.Wykorzystuje tylko część nabytej wiedzy do rozwiązywania napotkanych problemów. Potrafi zastosować niektóre metody i materiały w celu rozwiązania problemu. Wykorzystuje część metod i urządzeń służących do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	3,5	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu. Potrafi zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić wlasny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji.
	4,0	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu, jak również zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów i potrafi wyjaśnić dany problem teoretycznie i o nim dyskutować. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić własny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i sam proponuje rozwiązanie danego problemu.
	4,5	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu, jak również zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów i potrafi wyjaśnić dany problem teoretycznie i o nim dyskutować. Analitycznie podchodzi do problemu i właściwie potrafi oszacować korzyści i negatywne skutki zastosowanej metody przetwarzania surowca. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić własny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i sam proponuje rozwiązanie danego problemu. Samodzielnie podejmuje decyzje.
	5,0	Student potrafi organizować stanowisko pracy dla siebie i członków zespołu, jak również zaplanować pracę dla siebie i zespołu współpracowników.Proponuje zastosowanie odpowiednich narzędzi do usprawnienia pracy zespołu. Wykorzystuje nabytą wiedzę do rozwiązywania napotkanych problemów i potrafi wyjaśnić dany problem teoretycznie i o nim dyskutować a takze proponuje alternatywne sposoby rozwiązania problemu. Analitycznie podchodzi do problemu i właściwie potrafi oszacować korzyści i negatywne skutki zastosowanej metody przetwarzania surowca. Potrafi zastosować metody i materiały w celu rozwiązania problemu i wyjaśnić własny wybór. Wykorzystuje właściwie metody i urządzenia służące do obrobki i przetwarzania surowca rybnego w celu tworzenia nowych produktów oraz kształtowania żywności nowej generacji i sam proponuje rozwiązanie danego problemu. Samodzielnie podejmuje decyzje i jest świadomy swojego wyboru.

Pole	KOD	Znaczenie kodu
Zamierzone efekty uczenia się	TZZ_2A_C1tr_K01	Student właściwie wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności w realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi odpowiedzialnie rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Samodzielnie podejmuje decyzje związane z relizacja zadań. Jest kreatywny i otwarty na sugestie, postepuje zgodnie z zasadami etyki i nie obawia się wyrażać własnej opinii. Jest świadomy konieczności ciągłego nabywania wiedzy.
Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów	TZZ_2A_K01	Potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy.
	TZZ_2A_K02	Rozumie potrzebę formułowania i przekazywania społeczeństwu – m in. poprzez środki masowego przekazu – informacji i opinii dotyczących szerokorozumianej problematyki żywieniowej i innych aspektów działalności inżyniera technologii żywności.
	TZZ_2A_K03	Ma świadomość odpowiedzialności za pracę własną oraz gotowość podporządkowania się zasadom pracy w zespole i ponoszeniu odpowiedzialności za wspólnie realizowane zadanie. Potrafi przyjąć rolę lidera.
	TZZ_2A_K04	Ma świadomość potrzeby ciągłego dokształcania, poszerzania i aktualizowania swojej wiedzy.
Cel przedmiotu	C-1	Opanowanie wiedzy w zakresie najnowszych osiągnięć technologicznych i technicznych stosowanych w przemyśle rybnym.
	C-2	Kreowanie właściwości funkcjonalnych składników żywności pochodzenia wodnego oraz wykorzystanie odpadów przemysłu rybnego.
	C-3	Zapewnienie oraz zwiększenie zdrowotności i bezpieczeństwa żywności podczas wprowadzania nowych oraz istniejących obecnie procesów technologicznych.
Treści programowe	T-W-6	Otrzymywanie izolatów, koncentratów i biopreparatów spożywczych z ryb i skorupiaków.
	T-W-7	Technologia enzymatycznie strukturowanych wyrobów rybnych.
	T-W-1	Postępy w zakresie wykorzystania promieniowania w przemyśle rybnym (promienie podczerwone, mikrofale, grzejnictwo dielektryczne, ultradźwięki i inne).
	T-W-4	Ryby o niskiej wartości technologicznej, tzw. „małocenne”, kryl antarktyczny i uboczne surowce przemysłu rybnego jako źródło specyficznych substancji odżywczych.
	T-W-2	Charakterystyka i wykorzystanie transglutaminazy w przemyśle rybnym.
	T-W-3	Postępy w barwieniu żywności naturalnymi barwnikami.
	T-L-8	Odzyskiwanie części jadalnych z przemysłowych odpadów rybnych i opracowywanie nowych wyrobów.
	T-L-4	Wytwarzanie izolatów, hydrolizatów i biopreparatów metodami enzymatycznymi.
	T-L-5	Zastosowanie transglutaminazy do kreowania nowych produktów z surowców pochodzenia wodnego.
	T-L-6	Zastosowanie substancji wspomagających proces proteolizy w mięsie ryb pochodzących z różnych okresów połowu.
	T-L-7	Zastosowanie dodatków profilujących właściwości reologiczne mięsa ryb.
Metody nauczania	M-4	Metoda praktyczna (pokaz, ćwiczenia laboratoryjne)
	M-3	Metoda eksponująca (film związany z wykładem)
	M-2	Metoda aktywizująca (dyskusja dydaktyczna związana z wykładem)
	M-1	Metoda podająca (wykład, objaśnienie lub wyjaśnienie)
Sposób oceny	S-3	Ocena formująca: Zaliczenie części praktycznej przedmiotu - pozytywne zaliczenie 3 - 5 kolokwiów z zadanego materiału.
Sposób oceny	S-4	Ocena formująca: Egzamin w formie pisemnej - odpowiedzi na 4-7 pytań obejmujących cały materiał
Kryteria oceny	Ocena	Kryterium oceny
	2,0	Student nie potrafi wykorzystać nabytej wiedzy i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Nie potrafi odpowiedzialnie rozwiązywać problemów i zadań przed nim stawianych. Nie potrafi podjąć decyzji dotyczących danego problemu. Nie jest kreatywny i nie postępuje zgodnie z zasadami etyki. Nie jest w stanie wyrażać własnej opinii i nie jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy.
	3,0	Student w części wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Jest dość kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie niektórych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy.
	3,5	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Podejmuje decyzje w sprawach mniej istotnych. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie niektórych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.
	4,0	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Potrafi rozwiązywać problemy i zadania przed nim stawiane. Podejmuje samodzielnie decyzje. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie zaistniałych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.
	4,5	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Rozwiązuje samodzielnie problemy i zadania przed nim stawiane. Podejmuje samodzielnie decyzje i potrafi oszacować konsekwencje swoich decyzji. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie zaistniałych problemów. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.
	5,0	Student wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności do realizacji powierzonych mu zadań. Rozwiązuje samodzielnie problemy i zadania przed nim stawiane, proponuje alternatywne rozwiazania problemu. Podejmuje samodzielnie decyzje i potrafi oszacować konsekwencje swoich decyzji. Jest kreatywny i postępuje zgodnie z zasadami etyki. Wyraża własną opinię odnośnie zaistniałych problemów i jest w tym konsekwentny. Jest świadomy ciągłego nabywania wiedzy i dokształca się.